Biến đổi khí hậu - mối đe dọa lan rộng phạm vi bệnh sốt rét

Sốt rét lan rộng và gia tăng

Trên toàn cầu, các trường hợp sốt rét đang gia tăng. Tổ chức Y tế Thế giới (WHO) công bố, số ca nhiễm bệnh đã tăng từ 233 triệu vào năm 2019 lên 249 triệu ở 85 quốc gia vào năm 2022. Số ca tử vong do sốt rét đã tăng từ 576.000 vào năm 2019 lên 608.000 vào năm 2022.

Trong số 12 quốc gia gánh chịu khoảng 70% gánh nặng bệnh sốt rét trên toàn cầu, 11 quốc gia ở châu Phi và quốc gia còn lại là Ấn Độ. Trẻ em dưới 5 tuổi chiếm 80% trong số 580.000 ca tử vong do sốt rét được ghi nhận ở châu Phi vào năm 2022. Trên khắp châu Phi, bệnh sốt rét chưa bao giờ biến mất, nó vẫn cướp đi mạng sống hoặc làm hàng triệu người mắc bệnh.

Trường hợp của bà Funmilayo Kotun, một cư dân 66 tuổi ở Makoko, một khu dân cư ở thành phố Lagos của Nigeria là một ví dụ điển hình. Những ao nước bẩn ở khu vực tạo điều kiện sinh sản thuận lợi cho muỗi truyền bệnh sốt rét. Bà Kotun không đủ khả năng mua màn tẩm thuốc diệt côn trùng với giá từ 7 đến 21 USD mỗi chiếc, chưa kể đến thuốc điều trị hoặc thuốc chống sốt rét.

Ký sinh trùng sốt rét chủ yếu lây lan sang người qua muỗi bị nhiễm bệnh và có thể gây ra các triệu chứng như: sốt, nhức đầu và ớn lạnh. Nó chủ yếu ảnh hưởng đến trẻ em dưới 5 tuổi và phụ nữ mang thai.

Trong khi đó, những nỗ lực về vaccine vẫn đang ở giai đoạn đầu. Năm nay, Cameroon đã trở thành quốc gia đầu tiên thường xuyên tiêm cho trẻ em một loại vaccine chống sốt rét mới, tuy nhiên, hiệu quả của loại vaccine này chỉ khoảng 30% và không ngăn chặn được sự lây lan. Một loại vaccine thứ hai gần đây đã được phê duyệt.

Các trường hợp kháng thuốc chống sốt rét và thuốc diệt côn trùng đang gia tăng, trong khi nguồn tài trợ của chính phủ và các nhà tài trợ cho nghiên cứu mới đang chậm lại.

Điều kiện sống đóng một vai trò quan trọng, khi ở các khu dân cư đông đúc, nước tù đọng, vệ sinh kém và thiếu khả năng tiếp cận các vật liệu điều trị và phòng ngừa, là các vấn đề ở nhiều khu vực. Hơn nữa, một loài muỗi xâm lấn trước đây chủ yếu được thấy ở Ấn Độ và Vịnh Ba Tư là một mối lo ngại mới.

Cuộc chiến chống lại bệnh sốt rét đã chứng kiến ​​một số tiến bộ trong các lĩnh vực như xét nghiệm chẩn đoán nhanh, vaccine và màn ngủ nhằm chống lại tình trạng kháng thuốc diệt côn trùng, tuy vậy, đại dịch Covid-19 và sự thay đổi trọng tâm cũng như nguồn tài trợ đã cản trở những nỗ lực này.

Thời tiết cực đoan tàn phá nỗ lực chống bệnh sốt rét

Theo ông Peter Sands, Giám đốc điều hành của Quỹ Toàn cầu chống AIDS, châu Phi đang “ở giai đoạn cuối của biến đổi khí hậu” và các hiện tượng thời tiết cực đoan xuất hiện với tần suất ngày càng tăng đã gây ra sự tàn phá trong nỗ lực chống lại bệnh sốt rét ở các khu vực thu nhập thấp và trung bình. Bệnh lao và sốt rét được cảnh báo gia tăng vào tháng 12.

Vào năm 2023, Báo cáo Sốt rét Thế giới của WHO lần đầu tiên có một chương về mối liên hệ giữa bệnh sốt rét và biến đổi khí hậu. Báo cáo này nhấn mạnh tầm quan trọng của mối liên hệ này như một hệ số nhân rủi ro tiềm ẩn. Các nhà khoa học lo ngại, những người sống ở những khu vực từng không có muỗi, như sườn núi Kilimanjaro và vùng núi phía Đông Ethiopia, có thể bị phơi nhiễm.

Tiến sĩ Precious Andifasi, nhân viên kỹ thuật của Tổ chức Y tế Thế giới về bệnh sốt rét ở Zimbabwe thông tin rằng tại Zimbabwe, nơi đã ghi nhận một số ngày nóng nhất trong nhiều thập kỷ, thời gian lây truyền bệnh sốt rét đã kéo dài ở một số quận và sự thay đổi này được cho là do biến đổi khí hậu.