Vấn đề xử lý rác thải sinh hoạt vùng cao ở Miền Trung - Bài 3: Doanh nghiệp không mặn mà đầu tư Nhà máy xử lý rác thải ở vùng cao

Vấn đề ô nhiễm rác thải rắn sinh hoạt ở vùng cao ngày càng trở nên "nóng" theo thời gian. Đã có không ít địa phương mời gọi các nhà đầu tư trong lĩnh vực này nhưng với nhiều lý do khác nhau, đa số các doanh nghiệp sau khi đi vào địa phương khảo sát thực tế đều "một đi không trở lại".

Đầu tư hàng chục tỷ xong cũng khó tìm đơn vị… vận hành

Trong khi đời sống của người dân vùng nông thôn từng bước được cải thiện, khối lượng rác sinh hoạt thải ra môi trường cũng tăng lên. Tại một số địa phương đã mạnh dạn đầu tư lò đốt thủ công, nhưng cũng không giảm được tình trạng ô nhiễm môi trường. Tỉnh Thanh Hóa đã kêu gọi xã hội hóa, nhưng nhiều doanh nghiệp không mặn mà, kinh phí thu gom, xử lý rác thải hạn chế, nguồn thu từ dịch vụ vệ sinh môi trường do nhân dân đóng góp không đủ chi trả cho hoạt động thu gom, xử lý rác.

Tại Dự án bãi chôn lấp rác thải tại xã Xuân Bình, huyện Như Xuân với tổng mức đầu tư hơn 12 tỷ đồng đang “đắp chiếu” suốt nhiều năm qua và có dấu hiệu xuống cấp. Về việc này, đại diện chủ đầu tư là UBND huyện Như Xuân cho biết, huyện đang hoàn thiện các thủ tục, hồ sơ để tiến hành đấu thầu tìm đơn vị vận hành.

Đây là Dự án có tổng mức đầu tư hơn 12 tỷ đồng, do UBND huyện Như Xuân làm chủ đầu tư, nhằm giải quyết vấn đề xử lý rác thải sinh hoạt hàng ngày, đảm bảo vệ sinh môi trường và nâng cao chất lượng cuộc sống của người dân các địa phương được hưởng lợi. Thế nhưng khi Dự án hoàn thành từ năm 2019, nằm “phơi sương” một cách lãng phí, một số hạng mục có dấu hiệu xuống cấp, nhưng người dân đành phải xử lý rác thải tại gia, thậm chí xuất hiện tình trạng rác thải tồn đọng, tập kết ở nhiều nơi gây ô nhiễm.

Theo lãnh đạo xã Xuân Bình, nguyên nhân chính khiến lò rác không hoạt động được là do đặc thù miền núi đất rộng, người thưa, số rác thải phát sinh hàng ngày nhiều, các hộ thường có thói quen đốt hoặc chôn lấp. Trong khi chỉ riêng việc vận động dân thu gom rác thải, tập trung để đưa đi xử lý đã khó. Vì thế, nhà thầu đưa ra đề xuất mức thu phí 4.000 đồng/khẩu/tháng đối với các hộ dân trên địa bàn nhưng vẫn không thu được.

Việc thu phí rất ít nên không bù đắp được lại chi phí vận hành xử lý rác thải, dẫn đến doanh nghiệp không mặn mà trong việc đầu tư. Hiện nay chính quyền đang gặp khó khăn khi tìm các nhà đầu tư vào vận hành nhà máy xử lý rác.

Nhà đầu tư "một đi không trở lại"

Do nhận thấy bãi rác ở xã Nghĩa Hòa (nay là phường Long Sơn, thị xã Thái Hoà, tỉnh Nghệ An) tiềm ẩn nguy cơ ô nhiễm cao nên ngày 03/11/2017, UBND tỉnh Nghệ An ra quyết định số 5326/ QĐ.UBND về việc chấp thuận chủ trương đầu tư xây dựng nhà máy xử lý chất thải Thái Hòa. Đồng thời, chấp thuận cho Công ty CP Năng lượng và Môi Trường VN làm chủ đầu tư, nhà máy trên dự kiến cũng được đặt tại xã Nghĩa Hòa, thị xã Thái Hòa. Theo quy hoạch chi tiết xây dựng nhà máy. Theo đó, nhà máy được xây dựng trên diện tích 75.009,50 m2. Tính chất, chức năng là nhà máy xử lý chất thải rắn cho thị xã Thái Hòa và vùng phụ cận.

Theo Quyết định này, dự án sẽ được khởi công trong Quý I/2018 và xây dựng hoàn thành dự án đưa vào hoạt động trong thời hạn 24 tháng kể từ ngày 03/11/2017 (tứ đến ngày 03/11/2019 dự án phải hoàn thành và đi vào hoạt động). Tuy nhiên, đến nay việc triển khai dự án vẫn chưa được thực hiện.

"Bẽ bàng" hơn là tại huyện Con Cuông (tỉnh Nghệ An). Bãi rác thị trấn Con Cuông được đặt tại thôn Lam Trà (xã Bồng Khê) từ cuối năm 1999. Đến nay đã sử dụng hơn 2 thập kỷ và đã quá tải, gây ô nhiễm môi trường nghiêm trọng.

Tuy nhiên, do không có địa điểm nào khác nên hàng ngày rác vẫn được tập kết về đây, vào mỗi khi mưa xuống, nước từ trong lèn đá chảy tràn qua bãi rác và chảy ra đường dân sinh.

Bãi rác thị trấn Con Cuông (huyện Con Cuông, Nghệ An) quá tải và ô nhiễm đã lâu vẫn cưa thể đóng cửa vì Công ty CP Tập đoàn công nghệ T-Tech đã rút lui khỏi dự án xây dựng khu xử lý rác thải tại huyện Con Cuông.

Theo tìm hiểu đáng lẽ ra bãi rác gây ô nhiễm này đã được di dời đến địa điểm khác, và huyện Con Cuông cũng đã sớm có nhà máy xử lý rác thải theo công nghệ lò đốt. Bởi vì, ngày 30/6/2016, UBND tỉnh Nghệ An đã có Quyết định số 3103/QĐ.UBND chấp thuận chủ trương đầu tư thí điểm trạm xử lý rác sinh hoạt quy mô nhỏ tại Con Cuông, Quỳ Châu, Nghĩa Đàn và thị xã Hoàng Mai. Phía huyện Con Cuông đã lựa chọn xây dựng bãi rác tại xã Yên Khê, có công suất 30 tấn/ngày, đêm. Tổng mức đầu tư là hơn 20 tỷ đồng, trong đó chưa bao gồm chi phí GPMB và hạ tầng vào trạm xử lý rác, phần này do UBND huyện Con Cuông thực hiện.

Dự kiến, dự án sẽ được xây dựng trên diện tích 24ha. Ngay sau đó, công nghệ xử lý rác của Công ty CP Tập đoàn công nghệ T-Tech cũng đã được lựa chọn để triển khai, với hi vọng sớm giải quyết vấn đề ô nhiễm tại bãi rác Bồng Khê bấy lâu nay. Tuy nhiên cho đến nay, dự án này vẫn chưa thể triển khai.

Sau một thời gian dài không thể thực hiện được theo Quyết định 3103 của UBND tỉnh, đến nay phía Công ty CP Tập đoàn công nghệ T-Tech đã rút lui khỏi dự án xây dựng khu xử lý rác thải tại huyện Con Cuông. Trong khi huyện Con Cuông vẫn chưa có nhà máy xử lý rác thải thì một số địa phương, nhà máy xử lý rác thải đã đi vào hoạt động, giải quyết được vấn đề ô nhiễm môi trường.

Tại tỉnh Nghệ An, một số huyện vùng cao khác như Quế Phong, Quỳ Châu, Tương Dương, Kỳ Sơn cũng chưa hề có Nhà máy xử lý rác thải sinh hoạt đạt yêu cầu mà vẫn tiến hành tập kết rồi đốt thủ công hoặc chôn lấp gây ô nhiễm môi trường nghiêm trọng.

Theo lãnh đạo các địa phương này thì cũng có không ít nhà đầu tư quan tâm vào tìm hiểu, khảo sát thực tế và thậm chí là đã lập dự án bước đầu để đầu tư. Thế nhưng, do nhiều lý do như không tìm được mặt bằng, công nghệ không phù hợp hoặc do không đủ số lượng rác để đầu tư công nghệ tương ứng với nhà đầu tư… Vì thế, các nhà đầu tư đã "một đi không trở lại.

Đ. Tiệp – T. Thuỷ - Đ. Cảnh