UNDP đề xuất 6 giải pháp để Việt Nam đạt phát thải ròng bằng 0

Chia sẻ tại Hội nghị Môi trường toàn quốc lần thứ V, bà Caitlin Wiesen, Trưởng Đại diện thường trú Chương trình Phát triển Liên Hợp Quốc (UNDP tại Việt Nam) cho rằng việc giảm mức phát thải bằng 0 trong vòng chưa đầy 30 năm có thể là nhiệm vụ khó khăn, đặc biệt khi Việt Nam đồng thời phấn đấu trở thành nước có thu nhập cao vào năm 2045. Tuy nhiên, trước đây, Việt Nam đã chứng tỏ khả năng đã đạt được các mục tiêu quan trọng trong khoảng thời gian ngắn. Ví dụ các chính sách kinh tế trong quá trình Đổi mới đã đưa 40 triệu người Việt Nam thoát nghèo trong chưa đầy 2 thập kỷ. Chỉ trong thời gian ngắn, Việt Nam đã trở thành một quốc gia dẫn đầu ở Đông Nam Á về năng lượng mặt trời.

Để đạt được mục tiêu của Việt Nam về mức phát thải ròng bằng 0, bà Caitlin Wiesen đã chia sẻ 6 hành động ưu tiên để cân nhắc được đúc rút từ các bài học kinh nghiệm trên thế giới, nhằm thúc đẩy sứ mệnh mới cho một cuộc “đổi mới xanh”.

Đầu tiên, Việt Nam cần tăng cường luật pháp về khí hậu để hướng dẫn và thực thi các hành động khí hậu trong nước, hướng tới các mục tiêu quốc gia về phát thải bằng 0. Trên toàn cầu, các quốc gia đã xây dựng các luật dài hạn về biến đổi khí hậu. Các luật này có thể coi là thực hành tốt và thúc đẩy cách tiếp cận toàn xã hội để đạt được các tham vọng mới về khí hậu. Cần xây dựng một luật khí hậu toàn diện để tạo điều kiện cho những sáng kiến đột phá, tránh chồng chéo chính sách và cơ chế không cần thiết. Việt Nam cũng cần tiếp tục cung cấp các dịch vụ thông tin về khí hậu cho tất cả mọi người, đặc biệt là những người chịu gánh nặng của các tác động bởi khí hậu.

Đồng thời, để thực hiện các cam kết về chuyển dịch năng lượng công bằng, Việt Nam cần đẩy nhanh quá trình sản xuất năng lượng tái tạo, cải thiện hiệu suất năng lượng và bảo vệ người lao động và những người dễ bị tổn thương. Việt Nam có tiềm năng to lớn để tăng trưởng năng lượng tái tạo, cũng như tiềm năng lớn về năng lượng gió, đặc biệt là gió ngoài khơi với hơn 3.200 km đường bờ biển.

Việt Nam trở thành quốc gia đi đầu Châu Á về sản xuất năng lượng tái tạo chỉ trong giai đoạn 4 năm (2018 - 2021) và đây là hướng đi đúng đắn để tiếp tục trong tương lai. Quy hoạch Phát triển Điện 8 với tham vọng lớn hơn về năng lượng tái tạo và ít phụ thuộc hơn vào điện than sẽ là một khởi đầu đầy hứa hẹn, cần được phê duyệt càng sớm càng tốt để định hướng và thu hút đầu tư xanh. Việc thúc đẩy quy hoạch không gian biển cũng rất quan trọng để mở ra tiềm năng to lớn về năng lượng tái tạo biển theo cách bền vững, chuyên gia này nói.

Cùng với đó, Việt Nam cần có một chiến lược tài chính khí hậu sáng tạo và chuyên dụng để tạo điều kiện cho các dòng tài chính xanh từ tất cả các nguồn đầu tư và phát triển. Theo ước tính, Việt Nam sẽ cần 330-370 tỷ USD để đạt được mức phát thải ròng bằng 0 vào năm 2050. Con số này đòi hỏi cả nguồn tài chính công và tư từ trong nước và quốc tế; trong đó, đầu tư trực tiếp từ nước ngoài (FDI) và đặc biệt là tài trợ từ khu vực tư nhân trong nước đóng vai trò thiết yếu để hỗ trợ đạt được mục tiêu này. Cần xây dựng các chương trình tài chính và cơ sở mới để thu hút và tạo ra nguồn tài chính xanh, ví dụ hệ thống giao dịch kết quả giảm phát thải, thị trường carbon, trái phiếu xanh.

Bên cạnh đó, cần một khung và cách tiếp cận kinh tế tuần hoàn có tính hệ thống và gắn kết hơn để hỗ trợ phát triển kinh tế ít phát thải carbon hơn và chống chịu với khí hậu. Theo đó, kế hoạch hành động quốc gia về kinh tế tuần hoàn cần sớm được sớm ban hành để hướng dẫn cho các hành động kinh tế tuần hoàn trên toàn quốc, đặc biệt là về sản xuất và tiêu dùng bền vững. Việt Nam cần tăng cường các chính sách và biện pháp về sản xuất, tiêu thụ và tái chế nhựa. Năm 2019, Việt Nam là một trong số các quốc gia đầu tiên trên thế giới tham gia Đối tác Hành động Toàn cầu về nhựa, đây là một sáng kiến do Diễn đàn Kinh tế thế giới đăng cai tổ chức.

Ngoài ra, theo Caitlin Wiesen, phát triển dựa vào thiên nhiên là con đường bền vững của Việt Nam. Trong bài phát biểu tại Hội nghị COP26, Thủ tướng Chính phủ Phạm Minh Chính tiếp tục nhắc lại rằng: “Mọi hành động phải dựa vào tự nhiên và lấy con người làm trọng tâm, vì họ là chủ thể và động lực của phát triển bền vững, để không để ai bị bỏ lại phía sau”. Các giải pháp dựa vào thiên nhiên mang lại những lợi ích đầy hứa hẹn cho Việt Nam, trong đó, có lợi ích về tăng cường an ninh nguồn nước, an ninh lương thực, giảm thiểu rủi ro thiên tai và biến đổi khí hậu; cải thiện việc làm và sinh kế dựa vào thiên nhiên.

Cuối cùng, Việt Nam cần phấn đấu để chuyển đổi bao trùm, đặt con người và công bằng xã hội vào trung tâm của mọi chính sách. Việc thực hiện chuyển đổi bao trùm công bằng sẽ tối đa hóa các tác động tích cực về kinh tế - xã hội. Đồng thời, đảm bảo lợi ích công bằng, bảo tồn tài nguyên thiên nhiên và đưa ra các biện pháp để bảo vệ cộng đồng địa phương và người lao động khỏi các tác động bất lợi khi hướng tới mục tiêu phát thải ròng bằng 0.