Tiếp cận nguồn gen và chia sẻ lợi ích tại Việt Nam - góp phần phát triển sinh kế cho người dân vùng cao Sa Pa

Linh Chi | 02/09/2021, 15:26

(TN&MT) - Trong những năm gần đây, đồng bào dân tộc thiểu số tại huyện Sa Pa, tỉnh Lào Cai đã được thụ hưởng nhiều lợi ích từ các chính sách, dự án về phát triển sinh kế nâng cao thu nhập. Từ đó đời sống của người dân đã có nhiều thay đổi.

Mô hình hợp tác công tư về tiếp cận nguồn gen và chia sẻ lợi ích

Thôn Tả Chải – xã Tả Phìn là nơi sinh sống chủ yếu của đồng bào dân tộc thiểu số người Dao và Mông. Kinh tế của người dân phụ thuộc chủ yếu vào các hoạt động canh tác nông lâm nghiệp, đặc biệt là khai thác các loài thảo dược để chữa bệnh. Trước đây, bà con chỉ khai thác cây thuốc với mục đích sử dụng trong gia đình. Từ khi Sa Pa trở thành điểm du lịch hấp dẫn nhiều cửa hàng thuốc, dịch vụ thuốc tắm mọc lên khắp nơi để phục vụ du khách. Chính vì vậy, nhiều loài dược liệu quý trước đây rất sẵn ở khu vực Hoàng Liên thì trong những năm gần đây đã không còn. Khi các loài cây thuốc bị thương mại hóa và khai thác tận diệt, những tri thức truyền thống về sử dụng cây cỏ thiên nhiên để chăm sóc sức khỏe từ ngàn đời của người dân địa phương cũng có nguy cơ bị thất truyền.

Bảo tồn và phát triển tại chỗ nguồn gen cây thuốc quý hiếm, góp phần bảo tồn hệ sinh thái và tạo nguồn sinh kế bền vững cho cộng đồng địa phương.

Trong khuôn khổ Dự án “Xây dựng năng lực cho việc phê chuẩn và thực hiện Nghị định thư Nagoya về tiếp cận nguồn gen và chia sẻ lợi ích tại Việt Nam” (gọi tắt là Dự án ABS), Bộ TNMT cũng với Quỹ Môi trường toàn cầu (GEF) đã chọn khu vực xã Tả Phìn, huyện Sa Pa, tỉnh Lào Cai để thí điểm mô hình hợp tác công tư về tiếp cận nguồn gen và chia sẻ lợi ích. Dự án đã tiến hành điều tra, khảo sát đánh giá nguồn gen cây thuốc, từ đó khoanh vùng để thực hiện mô hình thí điểm công tư về tiếp cận nguồn gen và chia sẻ lợi ích.

Để thực hiện mô hình thí điểm, 65 ha khu vực rừng tại thôn Tả Chải, xã Tả Phìn đã được giao khoán cho cộng đồng thôn Tả Chải, xã Tả Phìn bảo vệ và sử dụng. Lần đầu tiên Hợp đồng nguyên tắc được ký giữa chủ rừng và cộng đồng trong thời gian 20 năm, nhằm nâng cao trách nhiệm của cộng đồng địa phương trong việc bảo vệ rừng và cũng để cộng đồng an tâm thực hiện các hoạt động về bảo tồn và thu hái bền vững các lâm sản ngoài gỗ trong khu vực được giao khoán.

Cùng với đó, Dự án cũng phối hợp với UBND xã Tả Phìn, cộng đồng địa phương xây dựng Quy ước về bảo tồn và sử dụng bền vững nguồn gen tại khu vực rừng thí điểm nhằm bảo tồn và phát triển tại chỗ nguồn gen cây thuốc quý hiếm, góp phần bảo tồn hệ sinh thái rừng tự nhiên và tạo nguồn sinh kế bền vững cho cộng đồng địa phương. Dự án đã hỗ trợ cộng đồng xây dựng 01 vườn ươm các loài cây thuốc, hướng dẫn kỹ thuật canh tác, chăm sóc, bảo tồn, thu hái và sử dụng bền vững cây thuốc. Bên cạnh đó, Dự án cũng hỗ trợ các hộ dân trồng các loại cây thuốc dưới tán rừng và chuyển đổi đất trồng ngô, hoa màu sang trồng cây thuốc quý, có giá trị kinh tế cao như: Đìa giản, Puồng đìa pua, Puồng đìa nhau, Dàng nải, Tùng dè, Phìu hỏa…

Để đảm bảo việc sử dụng bền vững nguồn gen cây thuốc, Dự án đã phối hợp với đơn vị tư vấn hỗ trợ doanh nghiệp cộng đồng tại xã Tả Phìn nghiên cứu và phát triển sản phẩm xoa bóp dựa trên tri thức truyền thống về sử dụng cây thuốc giảm đau của người Dao và người Mông. Các lợi ích thu được từ việc thương mại hóa sản phẩm xoa bóp này sẽ được doanh nghiệp cam kết chia sẻ cho Bên cung cấp nguồn gen cây thuốc, người dân cộng đồng địa phương và các bên liên quan.

Một buổi tập huấn với đồng bào của dự án IDEAS.

Triển khai hiệu quả mô hình hợp tác công tư về tiếp cận nguồn gen và chia sẻ lợi ích đem lại nhiều cơ hội phát triển cho người dân địa phương dựa trên chính tri thức truyền thống do họ nắm giữ và nguồn tài nguyên di truyền tại địa phương. Đây chính là giải pháp giúp cho con người sống hài hòa với thiên nhiên, tạo nguồn sinh kế bền vững, góp phần cho công tác bảo tồn và sử dụng bền vững đa dạng sinh học.

Nâng cao thu nhập bằng sản xuất và đưa ra thị trường nông sản sạch

Mới đây, để tạo sinh kế bền vững cho nhiều hộ dân người dân tộc thiểu số ở huyện Sa Pa, được sự hỗ trợ của Cộng hòa Pháp, Dự án IDEAS - Nâng cao thu nhập cho người dân tộc thiểu số dựa trên Nông nghiệp bền vững giai đoạn II  đã chính thức  khởi động.

Trong giai đoạn I, dự án IDEAS đã giúp nâng cao thu nhập cho hơn 400 hộ nông dân người dân tộc thiểu số sống trong vùng lõi và vùng đệm của Vườn quốc gia Hoàng Liên thông qua việc xây dựng, củng cố và phát triển các mô hình nông nghiệp sinh thái.  Giai đoạn II của dự án (2021-2023) sẽ tiếp tục kế thừa những kết quả nền móng của giai đoạn I bao gồm việc tiếp tục cải thiện kỹ thuật canh tác sinh thái nông nghiệp đối với các mô hình truyền thông, đồng thời bổ sung 4 mô hình sản xuất vào trang trại nhằm đa dạng hóa liên tục các hệ thống sản xuất của địa phương nói chung và các hộ hưởng lợi nói riêng, tận dụng tối đa thế mạnh của vùng trong quá trình phát triển nông sản bản địa.

Đoàn công tác dự án ABS kiểm tra khu rừng cộng đồng.

Bên cạnh đó, dự án sẽ triển khai thực hiện các mục tiêu cụ thể của giai đoạn 2. Đó là tiếp tục củng cố năng lực kỹ thuật và quản lý tư vấn trang trại cho cán bộ và đối tác dự án, song song với việc chuyên môn hóa các hoạt động nông nghiệp cho các hộ nông dân, đẩy mạnh nâng cao chuyên môn và nhân rộng các thực hành nông nghiệp sinh thái.

Để hoàn thiện mục tiêu sản xuất nông nghiệp bền vững, dự án cũng sẽ thực hiện các chương trình nâng cao nhận thức về bảo vệ môi trường, bình đẳng giới và hòa nhập xã hội cho đồng bào dân tộc thiểu số thông qua việc phổ cập tiếng Việt, phổ cập văn hóa đến với các thôn, xã còn gặp nhiều khó khăn.

Ông Lê Huy Công, điều phối viên dự án IDEAS cho biết: Chúng tôi hy vọng có thể tạo ra sự kết nối sâu rộng giữa bà con nông dân với các nhân tố về thể chế, xã hội, kinh tế, kỹ thuật tại địa phương, nhằm phát triển một hệ thống sản xuất nông nghiệp bền vững hơn, mang lại thu nhập ổn định cho bà con nông dân.

Bài liên quan

(0) Bình luận
Nổi bật
Bài học đồng lòng - từ khóa của thành công
Cách trung tâm huyện 23,5km, Chiềng Khoa như khối cơ bắp cuộn lên trên cánh tay của Vân Hồ. Nơi đây, ba năm về trước, xã Chiềng Khoa được công nhận xã Nông thôn mới đầu tiên. Đi tìm “điểm sáng” Chiềng Khoa, chúng tôi được nghe rất nhiều về hai chữ “đồng lòng”.
Đừng bỏ lỡ
  • Phú Yên: Tìm giải pháp cho những công trình nước sạch vùng nông thôn, vùng đồng bào DTTS
    (TN&MT) - Phú Yên là một trong số những địa phương chịu ảnh hưởng nặng nề của hạn hán. Người dân nhiều địa phương trong tỉnh, đặc biệt là khu vực miền núi thường xuyên thiếu nước sinh hoạt. Tuy nhiên, nghịch lý là hiện nay hàng chục công trình cấp nước sinh hoạt nông thôn tập trung do Nhà nước đầu tư xây dựng đã bị bỏ hoang từ nhiều năm qua.
  • Nuôi dê thương phẩm giúp nhiều hộ dân đổi đời
    Thời gian qua, việc chia sẻ kinh nghiệm nuôi dê thương phẩm và liên kết trong chăn nuôi, bao tiêu sản phẩm đang từng bước đem lại hiệu quả kinh tế lớn, đồng thời mở ra hướng đi mới cho hàng chục hộ dân ở huyện Yên Thế, tỉnh Bắc Giang. Theo số liệu báo cáo, ước tính tổng đàn Dê thương phẩm của huyện đến hết tháng 6/2023 đạt khoảng 10.000 con.
  • Mường Lát (Thanh Hóa): Cuộc sống mới ở khu tái định cư
    Bản Ón, xã Tam Chung, huyện Mường Lát (Thanh Hóa) có 100% là đồng bào dân tộc Mông sinh sống. Đa số người dân trong bản thuộc diện hộ nghèo và cận nghèo. Phần lớn các hộ dân dựng nhà bên những sườn núi cheo leo, nên luôn phải đối mặt với nguy cơ lũ quét, sạt lở rất cao vào mùa mưa lũ. Nhưng giờ đây người dân trong bản không còn phải nơm nớp lo sợ, bởi khu tái định cư do Nhà nước đầu tư khang trang, đồng bào đã và đang bắt tay vào xây dựng cuộc sống mới.
  • Bắc Quang - Hà Giang: Nỗ lực giúp dân xóa nghèo bền vững
    Thực hiện Nghị quyết số 05-NQ/TU, ngày 1/11/2020 của Ban Chấp hành Đảng bộ tỉnh Hà Giang về Chương trình cải tạo vườn tạp, phát triển kinh tế vườn hộ để tạo sinh kế cho người dân, giảm nghèo bền vững giai đoạn 2021 - 2025, huyện Bắc Quang đã chủ động tuyên truyền, xây dựng kế hoạch và triển khai hiệu quả giúp hàng chục hộ dân xóa nghèo và vươn lên khá giả.
  • Sắc xanh xứ đạo xã Phú Sơn
    Bà con giáo xứ tại xã Phú Sơn, thị xã Nghi Sơn (Thanh Hóa) luôn nêu cao phương châm sống “tốt đời đẹp đạo”, tự giác nâng cao ý thức bảo vệ môi trường, giữ gìn vệ sinh đường làng, ngõ xóm.
  • Theo chân cán bộ kiểm lâm “cắm bản”
    (TN&MT) - Dọc theo những con đường đến với xã vùng biên Phiêng Pằn của huyện Mai Sơn (Sơn La), trên những quả đồi bạc màu, hoang hóa ngày nào, đang xanh lên màu xanh của những cánh rừng. Trong thành công ấy, có bóng dáng, sự nỗ lực quên mình của người kiểm lâm viên địa bàn ngày ngày “bám đất, bám rừng”.
  • Cây dược liệu- Cây xóa nghèo bền vững ở các huyện miền Núi
    Cùng với chính sách xóa đói, giảm nghèo của Chính phủ, trong những năm gần đây, Tỉnh ủy, UBND tỉnh Thanh Hóa đã đưa ra nhiều chương trình xóa đói, giảm nghèo cho bà con các huyện miền Núi. Trong những chương trình đó thì phát triển nguồn lực tại chỗ là một trong những thế mạnh của người dân như: Phát triển và bảo vệ rừng, trồng cây lâm nghiệp, nông nghiệp, trồng dược liệu… Nhờ đó, người dân vùng sâu, vùng xa Xứ Thanh đã thoát nghèo bền vững.
  • Lễ cầu mưa của dân tộc Hà Nhì
    (TN&MT) - Hàng năm từ 15/5 - 15/7 (âm lịch) người Hà Nhì ở Mường Nhé (Điện Biên) lại chuẩn bị cho Tết mùa mưa (Dế khù chà – theo tiếng Hà Nhì). Đây là dịp để người Hà Nhì cầu mong cho mưa thuận gió hòa, vụ mùa tốt tươi, con cháu họ được sum vầy hạnh phúc. Ngoài ý nghĩa tín ngưỡng tâm linh thì đó còn là thời điểm họ cảm tạ thần mưa đã dâng nước suối đủ tưới mát cây cối, ruộng đồng, không làm lũ ống, lũ quét... Cảm tạ đất trời đã che chở họ trong cả một năm qua.
  • Người Mạ giữ rừng vì giá trị truyền thống
    (TN&MT) - Nghề giữ rừng tại Vườn Quốc gia Tà Đùng (xã Đắk Som, huyện Đắk G’long) đã mang lại nguồn thu nhập cho các hộ đồng bào dân tộc thiểu số người Mạ từ khoản kinh phí từ dịch vụ môi trường rừng. Với đại đa số các hộ dân tại đây, giữ rừng không chỉ mang lại thu nhập mà còn là trách nhiệm với tổ tiên và các thế hệ mai sau bởi nghề rừng được xem như một nghề truyền thống.
  • Đồng bào Cơ Tu giữ rừng
    (TN&MT) - Ngàn đời nay, đồng bào Cơ Tu ở huyện Tây Giang (Quảng Nam) xem rừng như người Mẹ vĩ đại che chở mang lại sự sống cho dân làng. Chính từ sự ngưỡng vọng, tôn vinh, trân trọng ấy nên người dân Tây Giang luôn yêu quý, bảo vệ rừng.
  • Chính sách cấp nước sạch cho bà con dân tộc thiểu số
    (TN&MT) - Hiện nay, nhiều thôn bản vùng đồng bào dân tộc thiểu số (DTTS) và miền núi, điều kiện cơ sở hạ tầng còn rất khó khăn và thiếu thốn, đặc biệt là thiếu nguồn nước sạch cho sinh hoạt của người dân. Chương trình mục tiêu quốc gia phát triển kinh tế - xã hội vùng đồng bào DTTS và miền núi giai đoạn 2021-2025 đã đưa vấn đề hỗ trợ nước sinh hoạt bao gồm hỗ trợ nước sinh hoạt phân tán và hỗ trợ nước sinh hoạt tập trung là một trong những trọng điểm.
  • Kinh nghiệm giữ rừng của người Tày Lạng Sơn
    Thôn Đông Đằng, xã Bắc Quỳnh (Bắc Sơn, Lạng Sơn) nằm cạnh một rừng nghiến cổ thụ xanh mướt. Bao đời nay, bằng tấm lòng yêu rừng, giữ rừng của người dân nơi đây, hàng trăm gốc nghiến quý giá vẫn giữ nguyên vẹn, sừng sững như minh chứng sống cho những thăng trầm, đổi thay trên vùng đất cách mạng Bắc Sơn.
POWERED BY ONECMS - A PRODUCT OF NEKO