(TN&MT) - Hiện tình trạng khai thác cát biển tùy tiện làm vật liệu xây dựng vẫn diễn ra ở nhiều địa phương của Thừa Thiên - Huế, gây nguy cơ sạt lở bờ biển rất lớn. Làm thế nào để ngăn chặn dứt điểm tình trạng này, đồng thời tìm giải giải pháp lâu dài, vừa đáp ứng nhu cầu vật liệu xây dựng, vừa đảm bảo an sinh xã hội là vấn đề đang được đặt ra.
Cương quyết ngăn cấm nhưng khó dứt điểm
Ông Lại Phước Khương - Phó Phòng Tài nguyên và Môi trường huyện Phú Vang, địa phương đang diễn ra tình trạng khai thác cát tùy tiện cho biết, trước mắt chính quyền cấp huyện chỉ đạo và trực tiếp cùng chính quyền cấp xã ngăn chặn khai thác cát biển ồ ạt, tuyệt đối nghiêm cấm xe cơ giới (xe ben) hoạt động gần khu vực bãi biển và rừng phi lao.
Tại điểm nóng khai thác cát biển rộ lên ở xã Vinh Thanh với mật độ khai thác dày đặc và lượng xe trâu tham gia vận chuyển lên đến 32 chiếc của 27 hộ dân, tỉnh và huyện đã chỉ đạo thành lập tổ liên ngành, thường xuyên tổ chức kiểm tra và ngăn chặn kịp thời vi phạm. UBND xã đã tuyên truyền tận nơi đến các chủ xe trâu đang hành nghề, vận động không tiếp tục khai thác cát biển trái phép.
Nhiều bãi biển bị sụt lún và thu hẹp nghiêm trọng
Tuy nhiên, theo chính quyền địa phương, đây là nghề mưu sinh của những hộ nghèo sống ven biển từ bao đời nay. Quan điểm của địa phương là trước mắt cần cơ bản ngăn chặn việc khai thác cát biển ồ ạt. Kiến nghị cấp trên xem xét và có hướng hỗ trợ đối với những trường hợp hộ nghèo đang sử dụng xe trâu khai thác cát biển quy mô nhỏ.
Về lâu dài, theo ông Lại Phước Khương, huyện Phú Vang đang khảo sát trữ lượng cát nội đồng trên địa bàn huyện với một số “độn” cát cụ thể đưa vào khai thác được để đề xuất cơ quan thẩm quyền bổ sung vào quy hoạch các điểm khai thác cát, nhằm giải quyết nhu cầu cũng như việc làm cho những hộ nghèo đã gắn bó với nghề này từ trước đến nay.
Không quy hoạch khai thác cát biển
Về những lo ngại trước thực trạng khai thác cát biển âm ỉ và có lúc ồ ạt tại nhiều địa phương ven biển lâu nay, ông Nguyễn Hữu Quyết- Phó Giám đốc Sở Tài nguyên và Môi trường Thừa Thiên - Huế cho rằng, mặc dù đường bờ biển của Thừa Thiên - Huế dài 128 km, tuy nhiên đây là dãi cát hẹp, nằm giữa biển và đầm phá Tam Giang - Cầu Hai. Vì thế đây được xem là dải đất xung yếu, tuyệt đối không thể khai thác cát biển, do sẽ rất nguy hiểm đến môi trường và địa chất. Như vậy, lâu nay, người dân sở tại vẫn đang khai thác cát biển bằng xe trâu, dù quy mô nhỏ hay ồ ạt như mới xuất hiện gần đây vẫn được xem là khai thác nguồn tài nguyên khoáng sản trái phép, phải bị xử phạt. Nhiều người dân hành nghề và ngay cả chính quyền địa phương vẫn cho rằng đây xem như một nghề truyền thống gắn liền với tập quán và điều kiện sinh kế của người dân, nên để dẹp bỏ hoàn toàn rất khó. Tuy nhiên, nếu vì lợi ích lâu dài, đảm bảo bền vững, hơn ai hết, chính quyền địa phương là đơn vị sâu sát, gần dân cần vào cuộc, tuyên truyền vận động và mạnh hơn là xử phạt đối với những trường hợp cố tình vi phạm.
Trước ý kiến đề xuất quy hoạch điểm khai thác cát biển hợp lý, ông Quyết bày tỏ: “Tính cân bằng động của bờ biển rất phức tạp, chưa biết sau này sẽ có sự thay đổi do tác động của biến đổi khí hậu như thế nào, nhưng tốt hơn hết là không để diễn ra tình trạng khai thác cát biển và cũng không nên đặt vấn đề quy hoạch khai thác cát biển trên địa bàn tỉnh”.
Tìm nguyên liệu thay thế cát tự nhiên
Ngoài cương quyết ngăn chặn khai thác cát biển, UBND tỉnh đã giao Sở Xây dựng nghiên cứu xây dựng đề án tìm nguyên liệu thay thế nguồn cát tự nhiên ở lòng sông đang ngày càng cạn kiệt.
Ông Nguyễn Đại Viên - Phó Giám đốc Sở Xây dựng, người đang thực hiện đề tài “Nghiên cứu tìm nguồn vật liệu thay thế cát tự nhiên ở lòng sông” cho biết, đề tài được nghiên cứu theo 2 hướng, đó là nghiên cứu nguồn cát nhân tạo từ các loại đá xay mịn và từ cát nội đồng. Kết quả đề tài sẽ đưa ra hướng ứng dụng khả thi, hiệu quả, để dần dần thay đổi thói quen sử dụng nguyên liệu cát làm vật liệu xây dựng của người dân.
Ngoài giải pháp về lâu dài đang được nghiên cứu, UBND tỉnh cũng đã quy hoạch các khu vực được phép khai thác cát nội đồng đến năm 2030 tại Phú Lộc, Phong Điền, Quảng Điền, Phú Vang với khối lượng dự báo là 18,37 triệu m3, chiếm gần 4/3 so với tổng trữ lượng cát lòng sông, bãi bồi đến năm 2030. Điều này sẽ tạo điều kiện cho người dân dễ dàng tiếp cận và sử dụng nguồn nguyên liệu cát nội đồng để làm vật liệu xây dựng, thay thế cát biển, cát sông đang ngày càng cạn kiệt và ảnh hưởng đến môi trường sinh thái hiện nay.
Bài và ảnh: Xuân Giang
