Thiên tai là nguyên nhân tái nghèo

Đây là một trong những nội dung chính của Báo cáo đầu tiên phân tích sâu về Nghèo đa chiều ở Việt Nam: “Giảm nghèo ở tất cả các chiều cạnh để đảm bảo cuộc sống có chất lượng cho mọi người”, do Chương trinh Phát triển LHQ (UNDP), Bộ Lao động – Thương binh và Xã hội, Ủy ban Dân tộc và Viện Hàn lâm Khoa học Xã hội Việt Nam công bố ngày 19/12, tại Hà Nội.

Báo cáo khẳng định những tiến bộ ấn tượng của Việt Nam trong việc thực hiên Mục tiêu phát triển bền vững số 1 - tỷ lệ nghèo cùng cực (đo bằng chỉ số SDG “dưới 1.9 USD/người/ngày”) giảm mạnh từ 49,2% năm 1992 xuống còn 2% năm 2016. Trong số 17 SDGs mà Việt Nam cam kết đạt được vào năm 2030, SDG1 về giảm nghèo có khả năng đạt được cao nhất. Thành tích về giảm nghèo đã giúp Việt Nam đứng thứ 57 trong tổng số 193 nước thành viên của LHQ về chỉ số SDG năm 2018, tăng 9 bậc so với xếp hạng năm 2017.

Tại hội thảo, bà Caitlin Wiesen, quyền Đại diện thường trú UNDP tại Việt Nam ca ngợi tiến bộ của Việt Nam trong giảm nghèo là “thành công ở tầm thế giới”. Thành công này được công nhận rộng rãi trên toàn cầu này là nhờ mức tăng trưởng đều đặn và tạo nhiều việc làm cho người dân, có cách tiếp cận tương đối công bằng đối với các dịch vụ xã hội cơ bản. Các chương trình mục tiêu và chính sách bảo trợ xã hội đã phát huy hiệu quả, giúp cải thiện sinh kế và chất lượng cuộc sống cho những người nghèo, dễ bị tổn thương.

Cũng theo báo cáo, mặc dù tỷ lệ nghèo giảm trong thời gian qua nhưng vẫn có tình trạng tái nghèo hoặc các hộ dễ bị tổn thương rơi vào nghèo. Tính theo chỉ số nghèo đa chiều, trong giai đoạn 2012-2016, có 6,7% dân số được xác định nghèo cả hai năm 2012 và 2016; 2,6% dân số bị rơi vào nghèo và 9,4% dân số thoát nghèo vào năm 2016.

Số dân còn lại là các hộ không nghèo trong cả hai năm 2012 và 2016. Như vậy, tỷ lệ dân số thoát nghèo lớn hơn đáng kể so với tỷ lệ rơi vào nghèo, tỷ lệ nghèo kéo dài ở mức thấp. Xu hướng biến động nghèo tương đối giống nhau với các hộ nghèo chi tiêu cũng như nghèo đa chiều quốc gia và nghèo đa chiều quốc tế. Tỷ lệ thoát nghèo thu nhập xét về mặt tương đối là cao hơn tỷ lệ thoát nghèo chi tiêu và nghèo đa chiều.

Một trong những nguyên nhân quan trọng của tái nghèo và phát sinh nghèo mới là mức độ thiệt hại do thiên tai ngày càng trầm trọng, nhất là năm 2013 (giá trị thiệt hại là 19.601 tỷ đồng; 6.518 nhà sập, cuốn trôi; 114.844 ha lúa, 155.708 ha hoa màu bị thiệt hại) và năm 2016 (giá trị thiệt hại là 39.726 tỷ đồng; 5.431 nhà sập; 134.517 ha lúa, 130.678 ha hoa màu).

Nghèo đói vẫn tồn tại ở nhiều khu vực, đặc biệt là các vùng đồng bào dân tộc thiểu số sinh sống. Tỷ lệ nghèo đa chiều ở vùng miền núi phía Bắc và Tây Nguyên cao gấp 2 lần so với mức trung bình của cả nước. Trong khi tỷ lệ nghèo đa chiều năm 2016 của dân tộc Kinh là 6.4% thì tỷ lệ này ở một số nhóm dân tộc thiểu số cao hơn nhiều, ví dụ tỉ lệ của dân tộc H’Mong là 76.2% , Dao 37.5%, và Khmer 23.7%.

Báo cáo cũng đưa ra một số khuyến nghị để có thể giảm bớt khoảng cách nghèo giữa các vùng miền và các nhóm đân tộc. Ngoài việc mở rộng dịch vụ xã hội và bảo trợ xã hội theo hướng phổ quát, năng lực phát triển kinh doanh của đồng bào dân tộc thiểu số cần được tăng cường, cùng với tiếp cận tài chính, ươm mầm khởi nghiệp và thị trường.