Có một thực tế là, hiện nay, hầu hết các làng nghề Hà Nội còn phát triển tự phát và thiếu bền vững. Các làng nghề đa phần chưa đầu tư hệ thống xử lý nước thải và sử dụng máy móc thô sơ, đơn giản chiếm 70% thiết bị sản xuất …
Do vậy, ô nhiễm môi trường làng nghề là điều không tránh khỏi và ngày càng đe dọa nghiêm trọng đến sự tồn tại và phát triển các nghề truyền thống. Cụ thể, không khí ô nhiễm do đốt nhiên liệu, do phân hủy yếm khí các chất hữu cơ có trong nước thải, chất thải rắn (CO2, NH3, CH4…) tại làng nghề chế biến nông sản thực phẩm. Hay như do khâu sấy chống mốc dùng diêm sinh đã gây phát sinh một lượng lớn khí SO2 tại các làng nghề mây tre đan.
Và ô nhiễm do bụi bông, bụi than, hơi hóa chất, xút thải… tại làng nghề dệt nhuộm và gốm sứ. Song song với đó, ô nhiễm làng nghề còn khiến tỷ lệ người mắc bệnh có xu hướng tăng cao, đặc biệt là nhóm người trong độ tuổi lao động. Vì thế, cần nghiên cứu đưa ra giải pháp phù hợp để các làng nghề áp dụng.
 |
| lang-nghe-phung-xa-hn.jpg |
Giải pháp hiện nay được các chuyên gia đưa ra để khắc phục ô nhiễm môi trường và phát triển sản xuất tại các làng nghề áp dụng các giải pháp SXSH. Giải pháp này đang được UBND TP. Hà Nội cũng như các tổ chức quốc tế quan tâm cho triển khai từ nhiều năm nay.
Điển hình như làng nghề cơ kim khí Thanh Thùy, huyện Thanh Oai, là một minh chứng của sự ô nhiễm tại 4 thôn sản xuất cơ kim khí, một thôn làm trống, thôn còn lại sản xuất hàng thủ công mỹ nghệ, điêu khắc gỗ. Hơn 5 tháng thí điểm áp dụng công cụ cải tiến 5S – giải pháp sản xuất sạch hơn tại 5 hộ sản xuất, bao gồm 3 hộ chuyên mạ kim loại và 2 hộ đột dập, đã tạo sự thay đổi rõ rệt.
Thực hiện theo 5S, công nhân trong các xưởng sản xuất đỡ tốn công sức khi sản xuất; di chuyển nguyên vật liệu nhanh gọn hơn, hạn chế rơi vãi hóa chất và sản phẩm trong quá trình sản xuất; việc xuất, nhập nguyên liệu, sản phẩm cũng trở nên thuận tiện và đơn giản hơn. Nhận thấy được hiệu quả của công cụ này, các hộ làm nghề và doanh nghiệp nhỏ đã ký cam kết áp dụng công nghệ sản xuất theo 5S để bảo vệ môi trường.
Huyện Thạch Thất là địa phương có nhiều làng nghề đã đẩy mạnh xây dựng các cụm, điểm công nghiệp làng nghề để đưa sản xuất ra xa khu dân cư. Đến nay, trên địa bàn huyện có 1 khu công nghiệp, 9 cụm công nghiệp làng nghề, thu hút nhiều doanh nghiệp, hộ làng nghề vào đầu tư.
Bên cạnh sự chủ động ứng phó với khó khăn từ các cơ sở sản xuất và địa phương có nghề, để hỗ trợ các làng nghề vượt qua khó khăn, các sở, ngành thành phố cũng đã có những hỗ trợ thiết thực. Sở Khoa học và Công nghệ đã hướng dẫn xử lý bụi và khí thải cho làng nghề sản xuất, chế biến gỗ tại các xã có nghề mộc của huyện Thạch Thất. Sở Công Thương chuẩn bị các điều kiện hỗ trợ một số cơ sở công nghiệp nông thôn ứng dụng máy móc, thiết bị vào sản xuất.
Một số cơ sở sản xuất gốm ở làng nghề gốm Kim Lan, huyện Gia Lâm đã áp dụng SXSH chuyển đổi từ lò nung chạy bằng than sang lò nung chạy bằng gas, đem lại nhiều lợi ích từ kinh tế đến môi trường. Như tại, cơ sở sản xuất Đào Việt Bình để thay đổi công ghệ nung gốm từ lò thủ công truyền thống sang hệ thống lò lung gas hiện đại. Giải pháp này đã mang lại hiệu quả cao giảm tỷ lệ sản phẩm hỏng xuống còn 2 – 5% trong khi trước kia với lò thủ công, con số này khá cao khoảng 20%, nâng cao chất lượng sản phẩm. Đồng thời, môi trường làm việc của công nhân đã được cải thiện do giảm lượng khí thải phát thải ra môi trường.
Theo Trung tâm Khuyến công và Tư vấn phát triển công nghiệp (Sở Công Thương Hà Nội), sau 5 năm (2016-2020) thực hiện Chương trình khuyến công TP. Hà Nội, đến nay đã hỗ trợ 64 lượt cơ sở công nghiệp nông thôn đầu tư đổi mới thiết bị, ứng dụng tiến bộ khoa học kỹ thuật vào sản xuất, nâng cao năng suất, giảm ô nhiễm môi trường. Cùng với đó, chương trình đã tổ chức 274 lớp truyền nghề tiểu thủ công nghiệp cho 9.590 lao động nông thôn, trên 80% số lao động sau đào tạo có việc làm; tổ chức 72 lớp tập huấn nâng cao kỹ năng quản lý, quản trị doanh nghiệp, thiết kế mẫu, xuất nhập khẩu, quản trị bán hàng, quản trị tài chính cho 7.200 lượt lãnh đạo, quản lý các doanh nghiệp, cơ sở công nghiệp nông thôn… Đáng chú ý, chương trình đã tổ chức thành công 5 hội chợ xuất khẩu chuyên ngành thủ công mỹ nghệ với giá trị giao dịch lên tới gần 30 triệu USD…
Việc áp dụng SXSH tuy chưa được triển khai đồng bộ ở tất cả các cơ sở sản xuất trong các làng nghề nhưng đã mang lại hiệu quả tích cực về môi trường làm việc, giảm thiểu tai nạn lao động, nâng cao năng suất chất lượng sản phẩm. Qua các mô hình điển hình này, các làng nghề sẽ có các biện pháp hướng tới làng nghề xanh, phát triển bền vững.
