Tăng cường an ninh nguồn nước và môi trường lưu vực sông Mã và sông Cả

Tham dự Hội thảo có ông Ngô Mạnh Hà, Phó Cục trưởng Cục Quản lý tài nguyên nước; ông Inthavy Akkharath, Cục trưởng Cục Tài nguyên nước CHDCND Lào; ông Remí NoNo Womdim, Trưởng đại diện Tổ chức Nông Lương Liên Hợp Quốc tại Việt Nam; bà Kyung Kim, Trưởng đại diện Tổ chức Nông Lương Liên Hợp Quốc tại CHDCND Lào; ông Jake Brunner, Đại diện IUCN tại Việt Nam; đại diện các Bộ, ban, ngành và địa phương của Việt Nam và CHDCND Lào, các Tổ chức phi Chính phủ trong nước và quốc tế, các viện nghiên cứu, trường đại học và các bên liên quan khác.

Dự án “Tăng cường an ninh nguồn nước và môi trường cho các lưu vực sông Mã, sông Cả và các vùng ven biển liên quan tại Việt Nam và Lào” được tài trợ từ Quỹ Môi trường toàn cầu (GEF) với tổng kinh phí là 8 triệu Đô la Mỹ và sẽ được thực hiện trong thời gian 5 năm từ 2024 đến 2028.
Trong dự án này, khoảng gần 3 triệu đô la Mỹ sẽ được dùng để thực hiện các hoạt động thí điểm ở lưu vực sông Neun (Cả) và sông Mã tại 2 quốc gia. Mục tiêu của dự án là giúp Việt Nam và Lào giải quyết vấn đề quản lý tài nguyên nước ngọt và sức khỏe hệ sinh thái ở các lưu vực sông xuyên biên giới sông Mã và sông Neun (Cả) và các vùng ven biển bằng cách tạo ra môi trường thuận lợi cho hoạt động hợp tác xuyên biên giới.

Dự án sẽ được triển khai với 5 kết quả dự kiến gồm: Đạt được sự đồng thuận giữa các quốc gia về các vấn đề nguồn nước xuyên biên giới chính; Đảm bảo an ninh nguồn nước và tính bền vững môi trường, nâng cao năng lực dự báo trên cả hai lưu vực và các vùng ven biển phụ cận thông qua các khung hợp tác xuyên biên giới và và cơ chế trao đổi thông tin; Tăng cường các hoạt động hợp tác chung.

Thúc đẩy tiến trình đảo ngược xu thế suy thoái môi trường ở hai lưu vực sông thông qua cam kết duy trì các cơ chế hợp tác chung, thực hiện các cải cách và đầu tư ưu tiên của hai quốc gia; Đảm bảo tính bền vững của dự án thông qua các hoạt động nâng cao năng lực cho các cơ quan, đơn vị liên quan và các cơ chế hợp tác xuyên biên giới được thiết lập trong khuôn khổ dự án và mang lại các lợi ích ở cấp độ toàn cầu cũng như cấp địa phương thông qua việc chia sẻ và phổ biến các kết quả và bài học kinh nghiệm của Dự án.

Phát biểu khai mạc Hội thảo, ông Ngô Mạnh Hà, Phó Cục trưởng Cục Quản lý tài nguyên nước cho biết, Luật Tài nguyên nước được Quốc hội khóa XV thông qua ngày 27/11/2023, có hiệu lực từ ngày 1/7/2024 với nhiều nội dung quan trọng về công tác đảm bảo an ninh nguồn nước, thúc đẩy hợp tác xuyên biên giới. Chính vì vậy, dự án GEF 7 “Thúc đẩy an ninh nguồn nước và môi trường cho các lưu vực sông xuyên biên giới sông Mã, sông Neun/sông Cả và vùng ven biển liên quan” phù hợp với định hướng và tầm nhìn của Chính phủ Việt Nam trong phát triển tài nguyên nước bền vững.

Đây là dự án song phương đầu tiên giữa CHDCND Lào và Việt Nam tập trung vào các lưu vực sông xuyên biên giới sông Mã và sông Neun (Cả), với tính chất là hai lưu vực sông liền kề có quy mô và nhiều đặc điểm tương đồng, có các thách thức chung trong quản lý tài nguyên nước và môi trường.

Đồng tình với ý kiến của Phó Cục trưởng Ngô Mạnh Hà, ông Inthavy Akkharath, Cục trưởng Cục Tài nguyên nước, Bộ TN&MT CHDCND Lào cho rằng, dự án này phù hợp với các ưu tiên quốc gia và đáp ứng yêu cầu của Luật Tài nguyên nước 2023 của Việt Nam về quản lý nguồn tài nguyên nước, đảm bảo an ninh nguồn nước xuyên biên giới.

Chính phủ Việt Nam và Chính phủ Lào ủng hộ mạnh mẽ dự án này và sẽ hợp tác chặt chẽ với Tổ chức IUCN, FAO và các đối tác của hai nước để giải quyết các tác động của biến đổi khí hậu và cải thiện việc quản lý tài nguyên thiên nhiên tại hai lưu vực sông.

Về phía Tổ chức FAO, ông Rémi Nono Womdim, Trưởng đại diện FAO tại Việt Nam cho rằng, sông Mã và Neun (Cả) là hai con sông xuyên biên giới liền kề có kích thước tương tự, đặc điểm giống nhau và có những thách thức về quản lý nước, môi trường tương tự. Việc sử dụng nguồn nước và biến đổi khí hậu đã làm thay đổi đáng kể đặc điểm dòng chảy trên các sông chính và phụ lưu ở cả hai lưu vực.

Bên cạnh đó, nạn phá rừng và những thay đổi về độ che phủ rừng ảnh hưởng đến dòng chảy và lượng trầm tích; mở rộng diện tích đất nông nghiệp. Việc gia tăng dân số và phát triển kinh tế nhanh đã làm tăng nhu cầu khai thác, sử dụng nước ảnh hưởng đến dòng chảy môi trường và việc xả lũ khẩn cấp từ các con đập trong các đợt lũ lụt cực đoan đã gây ra tình trạng lũ lụt nghiêm trọng.

Vì vậy, theo ông Rémi Nono Womdim, việc triển khai dự án với mục tiêu tăng cường an ninh nguồn nước và môi trường ở lưu vực sông Mã và Neun (Cả) là phù hợp, chặt chẽ với Khung chiến lược 2022-2031 của FAO nhằm thúc đẩy “bốn điểm tốt hơn” đó là: “sản xuất tốt hơn, dinh dưỡng tốt hơn, môi trường tốt hơn và cuộc sống tốt hơn”. Đặc biệt, bằng cách tạo điều kiện thuận lợi cho hoạt động hợp tác xuyên biên giới đối với các nguồn tài nguyên nước chung, dự án này sẽ góp phần tạo nên hệ sinh thái lành mạnh hơn và là nền tảng cho hệ thống lương thực bền vững, cải thiện sinh kế và tương lai tốt đẹp hơn cho các cộng đồng ở Việt Nam và Cộng hòa Dân chủ Nhân dân Lào.

Tại hội thảo khởi động, các nhà khoa học, nhà quản lý, các đối tác quốc tế đã cùng nhau trao đổi các nội dung, thông tin liên quan tới các hoạt động trong khuôn khổ dự án, đáp ứng những mục tiêu mà dự án đề ra, góp phần hướng tới mục tiêu chung là phát triển bền vững tài nguyên nước.

Bên cạnh đó, đại diện từ các Bộ, ngành, địa phương đã đưa ra ý tưởng và đóng góp ý kiến cho việc thực hiện dự án cũng như kế hoạch trong tương lai nhằm thiết lập một cơ chế phối hợp xuyên biên giới để hợp tác quản lý nước mặt và nước dưới đất. Điều này sẽ góp phần tối đa hóa giá trị kinh tế của tài nguyên nước tại hai lưu vực và giảm thiểu rủi ro lũ lụt, hạn hán, xâm nhập mặn, thúc đẩy an ninh nguồn nước.