Sai phạm hàng nghìn tỷ trong quản lý, sử dụng đất đai tại Hà Nội

 

Ngày 22/11/2017, Phó tổng Thanh tra Chính phủ Nguyễn Văn Thanh đã ký Thông báo Kết luận số 2923/TB-TTCP về việc quản lý đầu tư xây dựng một số Dự án phát triển nhà ở, khu đô thị và quản lý, sử dụng quỹ đất, quỹ nhà để lại từ các dự án đầu tư phát triển khu nhà ở, khu đô thị theo QĐ 123/2001/QĐ-UB ngày 06/12/2001 của UBND TP. Hà Nội, giai đoạn từ năm 2002-2014. Tại Kết luận thanh tra, Thanh tra Chính phủ đã chỉ ra nhiều sai phạm trong công tác về quản lý về đầu tư xây dựng, quản lý sử dụng đất đai và quản lý quỹ đất ở, quỹ nhà ở để lại từ các dự án đầu tư phát triển khu nhà ở, khu đô thị theo QĐ 123/2001/QĐ-UB của UBND TP. Hà Nội.

 

Cụ thể, về đầu tư xây dựng theo quy hoạch, Thanh tra Chính phủ chỉ rõ công tác lập, phê duyệt quy hoạch xây dựng còn nhiều hạn chế như: chất lượng quy hoạch yếu, các bước lập quy hoạch chưa phù hợp một số chỉ tiêu, phải điều chỉnh cục bộ nhiều lần, dẫn đến thay đổi về tầng cao, hệ số sử dụng đất, mật độ xây dựng, mang tính tự phát, thiếu căn cứ khoa học cũng như thực tiễn. Tình trạng này là hệ lụy khó xử lý tính tương quan giữa dân cư với hạ tầng và môi trường.

 

Việc phê duyệt điều chỉnh quy hoạch 1/500 không căn cứ vào quy hoạch chi tiết tỉ lệ 1/2000 đã được phê duyệt (số tầng, mật độ xây dựng, hệ số sử dụng đất, nâng chiều cao tầng nhà…), tình trạng này khá phổ biến ở các dự án đầu tư được thanh tra. Hậu quả là các dự án sau đầu tư đã góp phần phá vỡ quy hoạch chung, quy hoạch chi tiết 1/2000 đã được phê duyệt. Tình trạng tùy tiện đó tạo ra cơ chế xin-cho, ảnh hưởng đến trật tự kỷ cương, ảnh hưởng đến quyền lợi của Nhà nước. Những vi phạm này dẫn đến chủ đầu tư được hưởng lợi vì không phải thực hiện nghĩa vụ nộp tiền sử dụng đất, tiền thuê đất... do những điều chỉnh quy hoạch có lợi cho chủ đầu tư gây thất thu ngân sách Nhà nước, chỉ 9 dự án đã lên tới 205.950 triệu đồng.

 

 

Công tác quản lý quy hoạch, quản lý trật tự xây dựng không được chú trọng, việc thực hiện quy hoạch chi tiết được duyệt, quá trình triển khai thiếu kiểm tra đôn đốc, các chủ đầu tư có dấu hiệu tự điều chỉnh quy hoạch. Cơ quan thẩm quyền không tiến hành hậu kiểm, để làm lợi cho nhà đầu tư và ảnh hưởng đến cộng đồng. Các sai phạm này, theo Thanh tra Chính phủ, thuộc trách nhiệm Thường trực UBND TP. Hà Nội và các Sở: Quy hoạch - Kiến trúc, Tài nguyên và Môi trường, Xây dựng, Tài chính và chủ đầu tư.

 

Về việc thực hiện các nghĩa vụ tài chính đất đai, Kết luận thanh tra nêu rõ, việc tính toán và phê duyệt giá thu tiền sử dụng đất đối với dự án đầu tư khu nhà ở, khu đô thị không căn cứ vào Thông tư 145/2017/TT-BTC. Hầu hết các dự án ở giai đoạn này iên ngành Hà Nội đã trình UBND TP khi xác định giá tiền sử dụng đất theo phương pháp thặng dư, trong đó tổng chi phí phát triển dự án đã đưa vào một số khoản chi không đúng quy định của pháp luật như chi phí dự phòng, thuế VAT, chi phí giải phóng mặt bằng… để giảm trừ, dẫn đến chủ đầu tư được hưởng lợi về kinh tế, trong khi ngân sách nước bị thất thu số tiền lớn, ước khoảng trên 6.000 tỷ đồng. Có dự án còn áp sai mức giá quy định trong bảng giá đất ban hành hàng năm do xác định không đúng vị trí với số tiền hơn 12,4 tỷ đồng. Có dự án được giao đất trong thời gian dài, nhưng sở, ngành không tham mưu trình UBND TP. Hà Nội phê duyệt giá thu tiền sử dụng đất (chủ đầu tư không có cơ sở để nộp tiền sử dụng đất) nhưng vẫn đầu tư xây dựng, kinh doanh và bán căn hộ cho khách (như lô đất CT 2 thuộc dự án khu đô thị mới Kim Văn - Kim Lũ do Công ty Vinaconex 2 làm chủ đầu tư), số tiền sử dụng đất tạm tính hơn 733 tỷ đồng.

 

Trách nhiệm để xảy ra các sai phạm này, theo Thanh tra Chính phủ, thuộc trách nhiệm Thường trực UBND TP. Hà Nội và các Sở: Quy hoạch - Kiến trúc, Tài nguyên và Môi trường, Xây dựng, Tài chính, Cục Thuế và các chủ đầu tư.

 

Về việc quản lý và sử dụng quỹ nhà ở, quỹ đất ở theo QĐ 123/2001/QĐ-UB của UBND TP. Hà Nội, Theo Quyết định số 76 năm 2004, Quyết định số 87 năm 2004 của UBND TP. Hà Nội, chủ đầu tư các dự án khu nhà ở, khu đô thị phải thực hiện nghĩa vụ nộp 20% quỹ đất ở hoặc 30% quỹ nhà ở để bổ sung vào quỹ nhà ở của Thành phố (không hoàn trả tiền đầu tư hạ tầng). Tuy nhiên, khi thực hiện, phần lớn các dự án được Thành phố cho phép cơ chế nộp tiền (phần tiền chênh lệch giữa giá bán kinh doanh so với giá thành xây dựng). Có trường hợp thành phố còn bỏ tiền ra mua lại số căn hộ thuộc 30% quỹ nhà mà chủ đầu tư phải có nghĩa vụ trích nộp cho thành phố. Tại một số dự án, UBND TP ban hành quyết định về nghĩa vụ trích nộp quỹ nhà ở, quỹ đất ở còn thiếu; thậm chí một số dự án không phải trích nộp, hoặc quỹ đất 20% được giao lại để xây dựng nhà bán, gây bên sự bất bình đẳng giữa các nhà đầu tư...

 

 

Theo Thanh tra Chính phủ, việc quản lý và sử dụng quỹ nhà ở, quỹ đất ở thu được từ các dự án đã biểu hiện sự buông lỏng quản lý, xảy ra nhiều sai phạm, nhiều bất cập, đến thời điểm thanh tra vẫn còn nhiều chủ đầu tư chưa nộp tiền vào ngân sách Nhà nước khi được UBND TP. Hà Nội cho cơ chế nộp tiền thay vì nộp hiện vật (nhà đất), chưa thực hiện việc bàn giao diện tích quỹ nhà cho thành phố.

 

Về việc cấp Giấy chứng nhận quyền sử dụng đất, quyền sở hữu nhà ở, thông qua kết quả thanh tra cho thấy, Sở Tài nguyên và Môi trường Hà Nội cấp giấy chứng nhận quyền sở hữu nhà ở, quyền sử dụng đất ở khi không đủ điều kiện theo quy định như: Chủ đầu tư chưa thực hiện nghĩa vụ tài chính cho Nhà nước, điều kiện giao dịch dân sự chưa đảm bảo như Dự án KĐT mới Dịch Vọng do Công ty cổ phần phát triển đô thị Từ Liêm làm chủ đầu tư và dự án KĐT mới Kim Văn - Kim Lũ do Công ty Vinaconex 2 phối hợp với Doanh nghiệp tư nhân xây dựng số 1 Điện Biên... là vi phạm quy định.

 

Về sai phạm tài chính, tổng số tiền sai phạm được phát hiện qua thanh tra là 1.562.714,48 triệu đồng. Trong đó, số tiền 12.492,04 triệu đồng do xác định tiền sử dụng đất của dự án không đúng vị trí quy định tại bảng giá đất (Dự án Khu nhà ở tại số 628 Hoàng Hoa Thám, Ba Đình do Tổng Công ty Viglacera làm chủ đầu tư); số tiền sử dụng đất chưa nộp tại lô đất CT2 thuộc Khu đô thị Kim Văn - Kim Lũ tạm tính là 733.053 triệu đồng; số tiền 611.219,21 triệu đồng do việc xác định các nghĩa vụ tài chính của chủ đầu tư phải thực hiện theo quy định tại Quyết định 123/2001/QĐ-UB của UBND TP chưa đúng, chưa đủ và chưa nộp; số tiền 205.950,23 triệu đồng, do các chủ đầu tư dự án điều chỉnh quy hoạch sử dụng đât, quy hoạch xây dựng... nhưng không thực hiện nghĩa vụ tài chính đối với phân diện tích tăng thêm.

 

Kết luận thanh tra cũng nêu rõ, UBND TP. Hà Nội đã có quyết định giao cho Công ty cổ phần Hữu Nghị Fortika, diện tích 5.068 m2 đất tại lô CN1 thuộc Khu phố mới Trung Yên để triển khai thực hiện dự án sản xuất công nghiệp lắp ráp điện tử không độc hại từ năm 2004, đến thời điểm thanh tra tức sau hơn 11 năm vẫn chưa triển khai thực hiện là vi phạm Luật Đất đai, gây lãng phí nguồn lực đất đai của Nhà nước. Bên cạnh đó, đối với Dự án Thành phố giao lưu do Công ty cổ phần đầu tư xây dựng quốc tế Vigeba làm chủ đầu tư, phần diện tích thuê đất thành phố và chủ đầu tư chưa ký hợp đồng thuê đất và chủ đầu tư chưa thực hiện nghĩa vụ tài chính, vi phạm Luật Đất đai.

 

Trên cơ sở kết quả thanh tra, Thanh tra Chính phủ kiến nghị Thủ tướng Chính phủ giao Chủ tịch UBND TP. Hà Nội có biện pháp khắc phục, chấn chỉnh những tồn tại, khuyết điểm, vi phạm trong công tác quản lý đầu tư xây dựng và quản lý sử dụng đất. Rà soát, kiểm tra lại các dự án chủ đầu tư vi phạm quy hoạch sử dụng đất và quy hoạch xây dựng; có biện pháp khắc phục theo quy định của pháp luật, đồng thời xử lý các sai phạm theo thẩm quyền. Chỉ đạo các sở ngành rà soát cụ thể để xác định bổ sung tiền sử dụng đất đối với các dự án do chủ đầu tư xây dựng sai quy hoạch.

 

Thanh tra Chính phủ nêu nhiều sai phạm tại dự án Kim Văn - Kim Lũ. Ảnh minh họa.

Về xử lý kinh tế, Thanh tra Chính phủ kiến nghị Thủ tướng Chính phủ giao Chủ tịch UBND TP. Hà Nội kiểm tra, xem xét, xử lý và thu hồi về ngân sách TP số tiền 509.616,64 triệu đồng, gồm: Số tiền sử dụng đất 483.053,0 triệu đồng do chủ đầu tư dự án lô CT2 thuộc Dự án Khu đô thị Kim Văn - Kim Lũ chưa thực hiện nghĩa vụ tài chính, trong đó: Công ty Vinaconex2 phải nộp 340.597 triệu đồng và Doanh nghiệp Tư nhân xây dựng số 1 Điện Biên phải nộp 142.456 triệu đồng (sau khi UBND TP chỉ đạo xác định lại tiền sử dụng đất phải nộp theo đúng quy định). Số tiền 26.563,64 triệu đồng, gồm: Tiền chênh lệch giá bán và giá thành bán căn hộ nhà chung cư 9 tầng CT5A là 24.805,19 triệu đồng; tiền chênh lệch giữa giá bán và giá thành xây dựng của 25% diện tích nhà vườn là 1.758,45 triệu đồng, tại lô đất CT5 và khu biệt thự nhà vườn BT3, BT4 thuộc Dự án Khu nhà ở tại Mễ Trì, Từ Liêm, Hà Nội do Công ty Cổ phần Kinh doanh và Phát triển nhà Hà Nội (Hanhud) làm chủ đầu tư.

 

Thanh tra Chính phủ cũng kiến nghị thu hồi số tiền 1.053.097,84 triệu đồng vào tài khoản tạm giữ của Thanh tra Chính phủ, gồm: Số tiền 205.950,23 triệu đồng do các dự án điều chỉnh quy hoạch xây dựng, chủ đầu tư xây dựng sai quy hoạch, nhưng chưa thực hiện nghĩa vụ tài chính đối với phần diện tích tăng thêm; số tiền 250.000 triệu đồng là tiền sử dụng lô đất CT2 thuộc Dự án Khu đô thị Kim Văn - Kim Lũ của Doanh nghiệp Tư nhân xây dựng số 1 tỉnh Điện Biên (đã thu 200 tỷ đồng); số tiền 12.492,04 triệu đồng UBND TP Hà Nội phê duyệt giá tính tiền sử dụng đất của dự án Khu nhà ở tại số 628 Hoàng Hoa Thám, Ba Đình do Tổng Công ty Viglacera làm chủ đầu tư, sai mức giá so với giá quy định do xác định không đúng vị trí; số tiền 584.655,57 triệu đồng do các chủ đầu tư dự án phải thực hiện nghĩa vụ 100% giá trị đối với 20% quỹ đất ở (hoặc 30% quỹ nhà) theo Quyết định 123/2001/QĐ-UB ngày 6/12/2001 của UBND TP. Hà Nội, nhưng chưa nộp hoặc mới nộp phần chênh lệch.

 

Xử lý về trách nhiệm, UBND TP. Hà Nội tổ chức kiểm điểm trách nhiệm của tập thể, cá nhân qua các thời kỳ để xảy ra các sai phạm nêu tại kết luận thanh tra này. Căn cứ vào kết quả kiểm điểm, có biện pháp xử lý đối với những tập thể, cá nhân trong việc thực hiện chức năng, nhiệm vụ được giao, đối với những hành vi nếu có dấu hiệu cấu thành tội phạm, yêu cầu chuyển cơ quan điều tra xem xét, xử lý theo quy định của pháp luật.