Quảng Ngãi: Linh hoạt các giải pháp để hoà giải tranh chấp đất rừng

Lắng nghe tiếng nói từ cơ sở

Ở miền núi, đất canh tác thường được phân định bằng ranh giới tự nhiên. Từ ngày cây keo lên giá, đất cũng tăng giá trị. Bởi vậy, tình trạng tranh chấp đất sản xuất ở huyện Trà Bồng (Quảng Ngãi) trở thành vấn đề nổi cộm. Bà con ở Trà Tây và Trà Bùi trước đây sống rất thân tình, nhưng từ khi vụ tranh chấp xảy ra, họ chẳng còn nhìn mặt nhau.

Anh Hồ Văn Linh (thôn Vàng, xã Trà Tây) kể, nhiều năm trước bà con cứ lời qua tiếng lại với nhau vì đất đai thường xuyên bị lấn. Một thời gian không đi rừng là đã bị người thôn Quế canh tác mất. Chẳng đành phá miếng ăn của người khác, nhưng cũng không cam tâm nhìn đất của gia đình bị lấn mất… Nhiều lần các hộ dân thôn Vàng cất công lên tận nơi để đòi lại nhưng bất thành. Không thể giải quyết với nhau đến mức không nhìn được mặt nhau, câu chuyện lớn dần thành “điểm nóng” ở vùng non cao

Người Cor thương nhau tận ruột, nhưng khi ghét cũng tận da. Họ kiên quyết không chịu ngồi chung cuộc họp. Không thể để vấn đề đi quá xa, Bí thư Huyện ủy Trà Bồng Đặng Minh Thảo đã cùng lãnh đạo huyện vào thôn lắng nghe để hòa giải. Không khí ban đầu của buổi đối thoại rất căng thẳng vì người dân bên nào cũng cho mình đúng. Để “làm nguội những cái đầu nóng”, ông Thảo bảo mọi người bình tâm trình bày. Những ý kiến của bà con được ghi chép tỉ mẩn và lý giải một cách thấu đáo.

Buổi đối thoại dần đi về xế chiều cũng là lúc bà con thôn Vàng và thôn Quế dần xích lại, những ánh mắt sẻ chia hiện ra khi họ được người đứng đầu Đảng bộ huyện giải thích từng vấn đề.

Ông Đặng Minh Thảo (phải) trò chuyện với người có uy tín để lắng nghe tâm tư của bà con

Theo Bí thư huyện uỷ Trà Bồng, ở các huyện miền núi, ranh giới đất đai, tập quán sản xuất của người dân có đặc thù riêng. Muốn hòa giải, vận động thành công thì những người làm công tác này phải học cách lắng nghe, học cách thấu hiểu, học cách mềm mỏng và học cách chia sẻ. Từ đó mà nắm được tâm tư, gỡ khó cho đồng bào bằng hành động thiết thực. Có như thế thì việc đối thoại, hòa giải mới đạt kết quả như mong muốn.

Linh hoạt, mềm mỏng

Không riêng khu vực Trà Tây và Trà Bùi, ở xã Trà Giang và xã Trà Phú cũng xảy ra tranh chấp đất với diện tích lớn, kéo dài qua nhiều năm. Một buổi tối cuối tháng 7/2021, cán bộ xã Trà Phú và huyện Trà Bồng phải vào tận miếu Phú Thứ, xã Trà Phú để họp với 35 hộ dân thôn Phú Tài đang canh tác trên đất lâm nghiệp do UBND xã Trà Giang quản lý.

Tại cuộc họp này, ông Võ Tiến Thế - Bí thư Đảng ủy xã Trà Phú giải thích với 35 hộ dân thôn Phú Tài rằng, họ đang canh tác trên đất lâm nghiệp tiểu khu 41 và tiểu khu 43, giờ phải giao 14/55,8 hecta đất này lại cho UBND xã Trà Giang, để xã cấp cho 14 hộ dân đều thuộc diện hộ nghèo, đời sống khó khăn Nóc Ông Đến (thôn 2, xã Trà Giang) chuẩn bị rời làng để tái định cư, rất cần đất sản xuất.

Dù hiểu việc cấp đất cho 14 hộ dân ở Nóc Ông Đến là cấp thiết và chính đáng, song 35 hộ dân ở thôn Phú Tài vẫn chần chừ, vì cho rằng đất này do họ khai khẩn, sản xuất đã lâu. Đồng thời, họ cũng trăn trở với việc sử dụng phần diện tích đất sau khi giao trả.

Anh Võ Văn Anh (thôn Phú Tài) bày tỏ: “Tôi thống nhất giao lại một phần đất đang canh tác cho người dân Nóc Ông Đến ở thôn 2, xã Trà Giang sản xuất. Dù rằng tiếc nhưng việc này là đúng nên phải làm. Tôi và nhiều hộ dân mong muốn đất phải được dùng đúng mục đích”.

Qua nhiều lần thuyết phục, vận động, đến nay, 35 hộ dân ở thôn Phú Tài đã thống nhất giao lại 14 hecta đất cho chính quyền Trà Giang.

Theo ông Hồ Thanh Vương- Phó Chủ tịch UBND xã Trà Tây cho rằng, ở miền núi nếu áp dụng luật một cách cứng nhắc trong quá trình giải quyết sẽ dễ nảy sinh “điểm nóng”, gây bất hòa trong cộng đồng. Bởi vậy, huyện Trà Bồng khéo léo gỡ khó vụ việc bằng cách đến tận nơi tìm hiểu vụ việc, sau đó kiên trì vận động, tìm hướng giải quyết thấu tình đạt lý, nhằm tạo được sự đồng thuận trong dân.

“Tranh chấp đất đai bao giờ cũng “nóng” bởi nó liên quan trực tiếp đến sinh kế của nhiều hộ gia đình và ai cũng có cái lý của mình. Mà đụng đến sinh kế của người dân, phải đến tận nơi tìm hiểu cặn kẽ vụ việc thì mới giải quyết ổn thỏa”- ông Vương cho hay.

Thực tế tại các huyện miền núi, ranh giới đất đai cũng như tập quán sản xuất của người dân rất đặc thù. Bởi vậy, việc đối thoại giải quyết tranh chấp phải mềm mỏng nhằm giảm vụ việc khiếu kiện về đất đai. Những vụ tranh chấp đất kéo dài như ở thôn Trà Huynh, xã Hương Trà và thôn Trà Lạc, xã Trà Lâm; hay tranh chấp đất giữa người dân xã Trà Tây và Trà Bùi... (đều thuộc huyện Trà Bồng) đã được chính quyền giải quyết tương đối ổn thỏa.

Nhiều vụ việc tranh chấp sau khi được hòa giải, huyện đã vận động người dân cùng chính quyền tiến hành trồng cây gỗ lớn để tạo môi trường sinh thái, giữ nguồn nước ngầm và phát triển kinh tế về sau, tạo thành nơi có lợi ích chung cho cộng đồng.