Quảng Nam: Khai thác cát, sỏi trái phép gia tăng, vì sao?

Khai thác trái phép gia tăng do đâu?

Những năm gần đây, các công trình xây dựng, cơ sở hạ tầng trên địa bàn tỉnh Quảng Nam và TP. Đà Nẵng tăng mạnh, nhu cầu và giá cả vật liệu cát, sỏi phục vụ xây dựng cũng tăng cao. Tình trạng cung không đủ cầu nên các doanh nghiệp đã ngang nhiên khai thác cát trái phép gây hậu quả khôn lường.

Các đối tượng lợi dụng địa hình sông nước, khu vực giáp ranh, đêm tối khó kiểm tra, kiểm soát để hoạt động khai thác cát trái phép và sử dụng nhiều phương thức, thủ đoạn tinh vi để theo dõi đối phó với cơ quan chức năng, gây khó khăn, trở ngại cho công tác kiểm tra, truy quét, xử lý. Ngoài ra, tình trạng bao che, tiếp tay của 1 bộ phận cán bộ chức năng trong bộ máy cơ quan nhà nước và chủ doanh nghiệp cấp phép làm cho các đối tượng càng ngang nhiên khai thác.

Một số bến, bãi không có giấy phép, không có hồ sơ môi trường, không nằm trong quy hoạch vẫn ngang nhiên hoạt động. Lợi dụng bến thủy nội địa và bãi tập kết khai thác để tàng trữ cát sỏi trái phép. Việc đăng ký, đăng kiểm, quản lý người và phương tiện vận tải cát, sỏi trên sông còn nhiều hạn chế, bất cập.

Nguyên nhân chủ yếu của tình trạng khai thác trái phép này là do công tác quản lý nhà nước đối với tài nguyên cát, sỏi còn bất cập, chưa thể hiện quyết tâm cao của hệ thống chính trị, đồng thời một số mỏ là sân sau của mấy cán bộ chủ chốt ở trên nên việc kiểm soát khai thác đúng trữ lượng, đúng ranh giới cũng là một việc khó. Tại nhiều địa phương, chính quyền cấp cơ sở còn buông lỏng, chưa thường xuyên kiểm tra, thiếu kiên quyết trong xử lý các tổ chức, cá nhân vi phạm. Sự phối hợp giữa các cơ quan, đơn vị, địa phương chưa thực sự hiệu quả. Ngoài ra, một số quy định pháp luật đã có nhưng chưa được áp dụng thực hiện (như nghị định số 33/2017/NĐ-CP ngày 03/4/2017 của Chính phủ về xử phạt vi phạm hành chính trong lĩnh vực tài nguyên nước, khoáng sản,...). Lợi nhuận từ khai thác trái phép cát, sỏi cao mà công tác quản lý buông lỏng nên nhiều đối tượng bất chấp pháp luật, ngang nhiên vi phạm.

Được biết, rất nhiều mỏ được cấp phép theo đúng quy định nhưng trữ lượng khai thác lại vượt phép, khai thác vô tội vạ. “Nếu đếm đầu xe trên mỗi ngày nhân lên thì chỉ cần 5 tháng đã hết trữ lượng cấp phép” phản ánh đúng thực tế của người dân khu vực mỏ. Vậy tại sao, hết thời hạn khai thác mà trữ lượng mỏ vẫn còn, rồi lại tiếp tục gia hạn?. Thực tế tình trạng này đang tồn tại ở huyện Đại Lộc.

Giải pháp nào cho tài nguyên cát, sỏi?

Không chỉ gây thất thoát tài nguyên, khai thác cát, sỏi bừa bãi còn dẫn đến nguy cơ gây xói lở bờ sông, đất sản xuất của nhân dân. Để bảo vệ hiệu quả nguồn tài nguyên cát, sỏi, UBND tỉnh Quảng Nam đã thực hiện nhiều giải pháp, đồng loạt ra quân từ tỉnh đến cấp xã, thôn, nhằm lập lại trật tự, kỷ cương trong quản lý khai thác cát, sỏi.

Trước hết, Quảng Nam cần đánh giá trữ lượng, khả năng cung cấp, nhu cầu sử dụng của địa phương và đánh giá đầy đủ tác động đến dòng chảy, môi trường chung của lưu vực sông nhằm quy hoạch các khu vực có thể khai thác. Các giấy phép đã cấp không cho gia hạn, việc cấp mới theo quy hoạch phải thực hiện đấu giá quyền khai thác khoáng sản theo quy định của Nhà nước.

Các lực lượng chức năng tăng cường kiểm tra kịp thời phát hiện, kiên quyết xử lý các tổ chức, cá nhân và trách nhiệm người đứng đầu địa phương nếu để xảy ra tình trạng khai thác vận chuyển, lập bến bãi thu mua cát, sỏi trái phép. Quản lý chặt chẽ hóa đơn thuế đối với việc mua bán cát, sỏi; ngăn chặn có hiệu quả tình trang mua bán, sử dụng bất hợp pháp, hợp thức hóa chứng từ đầu vào đối với cát, sỏi xây dựng.

Đối với các doanh nghiệp được cấp phép khai thác và chủ bến ngoài việc lắp đặt đầy đủ camera giám sát, bến thủy trong quy hoạch phải có giấy phép  hoạt động, hợp đồng thuê đất, hồ sơ bảo vệ môi trường..., phải có đường vận chuyển kết nối bã tập kết vật liệu đến đường công cộng rộng tối thiểu 2 làn xe và cứng hóa mặt đường; hệ thống tưới nước mặt đường và rửa xe cho các phương tiện vận chuyển trước khi rời bến. Chỉ được lắp đặt hệ thống bơm, hút cát, sỏi, sạn trên phao, bè và luôn neo đậu tại khu vực khai thác; tuyệt đối không được lắp đặt hệ thống bơm, hút cát, sỏi, sạn trên bất kỳ loại ghe, thuyền nào. Trước khi đưa vào hoạt động, máy móc, thiết bị, phương tiện khai thác, vận chuyển khoáng sản phải được đăng ký, đăng kiểm, gắn số hiệu biển kiểm soát và thiết bị giám sát hành trình. Nếu vi phạm sẽ bị tịch thu phương tiện, máy móc, thiết bị và đình chỉ khai thác.

Lập, cập nhật và lưu giữ đầy đủ Bản đồ hiện trạng, bản vẽ mặt cắt hiện trạng khu vực được phép khai thác và các sổ theo dõi, thống kê khối lượng khoáng sản khai thác, vận chuyển, mua bán theo quy định. Thực hiện đầy đủ các nghĩa vụ liên quan đến hoạt động khai thác theo giấy phép được cấp và quy định pháp luật, quản lý chặt chẽ khu vực mỏ được cấp.

Không hợp đồng cung cấp cát sỏi cho các bến, bãi không có giấy phép hoạt động. Số lượng phương tiện ghe thuyền (thuộc sở hữu hoặc hợp đồng) phải được đăng ký và được chủ mỏ quản lý chặt chẽ, có cam kết không tham gia vào khai thác, vận chuyển, mua bán cát, sỏi trái phép, nếu phương tiện đã đăng ký mà vi phạm thì coi đó là vi phạm của doanh nghiệp và sẽ bị đình chỉ khai thác.