Quảng Nam, Đà Nẵng cùng quản lý nguồn nước Vu Gia – Thu Bồn: Cú bắt tay lịch sử

Lưu vực sông Vu Gia – Thu Bồn đang phát triển thiếu bền vững

An ninh nguồn nước bị đe dọa

Lưu vực sông Vu Gia – Thu Bồn và vùng bờ Quảng Nam – Đà Nẵng đóng vai trò vô cùng quan trọng đối với đời sống và phát triển kinh tế - xã hội của tỉnh Quảng Nam và thành phố Đà Nẵng. Bên cạnh nguồn tài nguyên nước, từ sông xuống biển còn rất nhiều tài nguyên khác như khoáng sản, rừng, nguồn lợi thủy sản, du lịch... làm cơ sở cho đẩy mạnh phát triển kinh tế, du lịch, tiềm năng phát triển thủy điện…

Tuy nhiên, các hoạt động phát triển kinh tế mạnh mẽ cùng với cách tiếp cận quản lý tài nguyên nước chưa phù hợp đã làm suy giảm chức năng của lưu vực. Đồng thời, việc phát triển thủy điện, mâu thuẫn trong phân bổ và sử dụng nguồn nước giữa thủy điện và các ngành liên quan chưa được giải quyết thỏa đáng; cùng với sự thay đổi lớn về chế độ dòng chảy tự nhiên theo chiều hướng bất lợi, tăng khả năng đe dọa lũ mùa mưa, thiếu nước và xâm nhập mặn sâu hơn mùa khô, việc phần lớn lượng phù sa và bùn cát vận chuyển xuống hạ du và vùng bờ đã bị thay đổi, làm mất cân bằng động lực dòng sông, dòng hải văn ven bờ, là một trong những nguyên nhân chính làm gia tăng quá trình sạt lở bờ sông và xâm thực bờ biển. Ngoài ra, nạn phá rừng đầu nguồn, khai thác vàng và cát, sỏi trái phép trên sông cũng là những tác nhân gây nên sự suy thoái và cạn kiệt nguồn nước, gây biến đổi dòng chảy, xói lở bờ sông. Với tình trạng biến đổi khí hậu ngày càng rõ rệt, sẽ gây ảnh hưởng lớn không chỉ cho nguồn nước mà còn đến hệ sinh thái tự nhiên…

Xây dựng thủy điện ở thượng nguồn gây tác động lớn đến môi trường và các hệ sinh thái trên toàn lưu vực

Trong khi đó, hiện tượng xói lở tại vùng biển Cửa Đại cũng đang diễn ra hết sức nghiêm trọng. “Xói lở của Hội An hôm nay có thể là của Đà Nẵng ngày mai. Nếu không bắt tay nhau cùng xây dựng cơ chế phối hợp thì xảy ra thiệt hại lớn là khó tránh khỏi”- TS. Nguyễn Chu Hồi, giảng viên cao cấp ĐH Khoa học Tự nhiên (ĐHQG Hà Nội) nhận định.

Phối hợp để quản lý tài nguyên nước

Sau nhiều lần đối thoại để tìm được tiếng nói chung, lãnh đạo hai địa phương tỉnh Quảng Nam và TP. Đà Nẵng, đã đi đến thống nhất: Quản lý tổng hợp (QLTH) lưu vực sông và vùng bờ biển (vùng bờ) theo cách tiếp cận “Từ đầu nguồn xuống biển (R2R)” là một phương thức quản lý không gian mới của thế giới cần áp dụng cho các vùng nước “xuyên ranh giới” ở Việt Nam;  Lưu vực sông Vu Gia - Thu Bồn và vùng bờ Quảng Nam - Đà Nẵng hội tụ các đặc trưng cơ bản khi chọn làm trường hợp nghiên cứu điển hình ở Việt Nam để thử nghiệm cơ chế phối hợp liên tỉnh trong quản lý tổng hợp lưu vực sông và vùng bờ.

Cú bắt tay lịch sử giữa hai địa phương Quảng Nam và Đà Nẵng trong việc quản lý lưu vực sông Vu Gia – Thu Bồn

Với việc ký thỏa thuận này, các ngành, các địa phương sẽ có kế hoạch, quy hoạch quản lý, bảo vệ, khai thác và sử dụng hiệu quả tài nguyên nước lưu vực sông và vùng bờ cụ thể, trong đó, vấn đề tài nguyên nước phải được đặt trong mối quan hệ với các hoạt động phát triển khác trong cùng lưu vực và vùng bờ, trong mối liên kết giữa lưu vực sông ở thượng lưu và vùng bờ ở hạ du.

Theo nội dung bản thỏa thuận được ký kết, các bên liên quan sẽ thành lập ban điều phối chung, gồm: lãnh đạo UBND tỉnh Quảng Nam và UBND TP. Đà Nẵng và các cơ quan chủ chốt có liên quan đến quản lý lưu vực sông Vu Gia - Thu Bồn và vùng bờ để giải quyết các vấn đề liên tỉnh, liên vùng. Cơ quan đầu mối của Ban điều phối là Sở Tài nguyên & Môi trường của 2 địa phương. Trong giai đoạn thử nghiệm kéo dài trong 3 năm (2017-2020), 2 bên sẽ thực hiện các nguyên tắc cơ bản của quản lý tổng hợp lưu vực sông và vùng bờ biển. Ban điều phối cử luân phiên trưởng ban và bàn giao tại cuộc họp định kỳ 6 tháng/lần.

Quảng Nam và Đà Nẵng đã tìm được tiếng nói chung trong việc khai thác, sử dụng, bảo vệ và phát triển bền vững lưu vực sông Vu Gia – Thu Bồn

Ông Hồ Kỳ Minh- Phó Chủ tịch UBND TP. Đà Nẵng cho biết, 6 tháng đầu năm 2017, địa phương sẽ nhận vai trò Trưởng ban Điều phối để chủ động tổ chức một số hoạt động theo nội dung phối hợp. Trên cơ sở thống nhất với UBND tỉnh Quảng Nam, UBND TP giao Sở TN & MT tổ chức nghiên cứu, đề xuất cụ thể về Kế hoạch, Quy chế làm việc của Ban Điều phối, thiết lập Tổ Tư vấn và tổ chức tham vấn với các bên liên quan.

Ông Lê Trí Thanh- Phó Chủ tịch UBND tỉnh Quảng Nam cho rằng, lễ ký kết hôm nay là sự nỗ lực của cả hai địa phương vì quản lý vùng bờ theo cách tiếp cận “Từ đầu nguồn xuống biển” còn rất mới mẻ, trong khi đó, hệ thống sông Vu Gia – Thu Bồn vô cùng phức tạp. Công việc trước mắt vô cùng quan trọng là tiến tới xây dựng, hình thành Ban điều phối lâm thời. Khi Ban điều phối này đi vào hoạt động phải giải quyết được các vấn đề bất cập trong hoạt động quản lý, khai thác tài nguyên nước của hai địa phương trong thời gian qua.

“Để tạo điều kiện để hai địa phương cùng phát triển, việc thực hiện thỏa thuận phải linh hoạt, thích ứng với tình hình của từng địa phương, chứ không thể cứng nhắc và quan trọng nhất là phải đặt lợi ích của người dân, của quê hương lên hàng đầu” – ông Lê Trí Thanh kiến nghị.

Bài & ảnh:Lan Anh – Quỳnh Anh