Phú Yên: “Tối hậu thư” cho vụ xâm phạm di tích lịch sử Trại An trí Trà Kê

Theo Báo cáo của Phòng Văn hóa và Thông tin huyện Sơn Hòa thì việc phản ánh của một số báo về thực trạng và công tác quản lý đối với di tích Trại An trí Trà Kê ở thôn Tân Hội, xã Sơn Hội vừa qua là có cơ sở. Qua tổ chức kiểm tra di tích, Phòng Văn hóa và Thông tin nhận thấy:

Về thực trạng thì hầu hết diện tích khoanh vùng quản lý, bảo vệ di tích 13.959 m2 vùng lõi, người dân đã trồng mía, cây mía đã cao từ 1,5 m đến 2 m.

Qua xác minh việc người dân khai hoang, canh tác trong khu vực di tích đã diễn ra từ những năm mới giải phóng 1975 đến nay. Đến năm 2011 khi di tích được xếp hạng, chính quyền địa phương vẫn để người dân tiếp tục canh tác với yêu cầu người dân canh tác phải gắn với bảo vệ di tích, khi nhà nước có điều kiện đầu tư, tôn tạo lại di tích chính quyền sẽ thu hồi lại đất. Việc cam kết nêu trên có lập hay không lập thành văn bản, đồng chí Chủ tịch UBND xã hiện nay không biết do việc này đã trải qua nhiều thế hệ lãnh đạo.

Đối chiếu với mô tả hiện trạng theo hồ sơ gốc của di tích, Phòng Văn hóa và Thông tin nhận thấy hai chứng tích còn lại được thống kê, mô tả trong hồ sơ di tích là cổng trại và nền móng nhà chính của viên đồn trưởng ở vẫn còn nguyên trạng, tuy nhiên do không có sự quản lý nên cây bụi và dây leo bám vào rất nhiều nên khó có thể nhận thấy.

Phía Bắc cách công trình nhà ở của viên Đồn trưởng khoảng 20 m có một lượng lớn gạch đá lẫn bê tông vụn được tập kết, chất đống cao 1,5 m. Qua tìm hiểu số gạch đá vụn nêu trên có nguồn gốc từ các công trình đã bị nhân dân đập phá khi tiến vào giải phóng nhà tù. Những năm khó khăn, trước khi di tích được đề nghị xếp hạng phần lớn gạch đá đã được người dân khai thác tận dụng đưa về nhà tái sử dụng, số còn lại còn vươn vãi trên mặt đất. Theo đánh giá trong hồ sơ di tích gốc, các công trình bị đập phá hầu hết không còn giá trị nên không mô tả trong hồ sơ hiện trạng.

Trao đổi với phóng viên Báo Tài nguyên và Môi trường, bà Nguyễn Thị Hồng Thái, Quyền Giám đốc Sở Văn hóa, Thể thao và Du lịch Phú Yên cho biết: Sau khi các cơ quan báo chí phản ánh di tích lịch sử Trại An trí Trà Kê bị xâm phạm bởi hộ dân chiếm dụng để canh tác, Sở đã yêu cầu UBND huyện Sơn Hòa khẩn trương thực hiện cắm mốc giới di tích và thực hiện các biện pháp bảo vệ và phát huy giá trị di tích. Đồng thời phải tăng cường công tác tuyên truyền, không cho người dân canh tác trong khu vực bảo vệ di tích; tiến hành phát rong cây, dọn vệ sinh khu vực bảo vệ di tích để bảo tồn các dấu tích còn lại của di tích.

Theo bà Nguyễn Thị Hồng Thái, Trại An trí Trà Kê được xếp hạng là di tích lịch sử cấp tỉnh năm 2011 (tại Quyết định số 793/QĐ-UBND ngày 18/5/2011). Hiện nay, di tích này đã phân cấp quản lý cho UBND huyện Sơn Hòa. Từ khi xếp hạng đến nay, di tích Trại An trí Trà Kê chưa được địa phương quản lý theo quy định của Luật Di sản văn hóa nên đã xảy ra tình trạng xâm phạm di tích.

Ông Nguyễn Thiện Tình, Trưởng Phòng Văn hóa và Thông tin huyện Sơn Hòa thông tin thêm: Những năm qua do ngân sách huyện không đảm bảo nên Phòng đã tham mưu UBND huyện Sơn Hòa có văn bản gửi Sở Văn hóa, Thể thao và Du lịch và UBND tỉnh Phú Yên đề xuất đầu tư tôn tạo di tích nhưng đến nay vẫn chưa có nguồn vốn, dự án đầu tư nào được phân bổ.

Năm 2021, Phòng Văn hóa và Thông tin đã tham mưu đề xuất UBND huyện Sơn Hòa đầu tư cắm mốc quản lý, bảo vệ và lập văn bia di tích. UBND huyện đã trình HĐND huyện Sơn Hòa thống nhất ban hành quyết định chủ trương đầu tư từ nguồn vốn đầu tư công trung hạn của huyện giai đoạn 2022 - 2024 (tại Nghị quyết số 93/NQ-HĐND ngày 21/9/2021). Hiện tại, Phòng Văn hóa và Thông tin đang phối hợp các cơ quan, đơn vị liên quan thực hiện đo đạc thực trạng, lập hồ sơ dự toán, thiết kế để trình UBND huyện xem xét, bố trí nguồn vốn đầu tư thực hiện.