Dân tộc - Tôn giáo

Phân vùng sạt lở để chủ động phòng tránh

Mai Đan 27/09/2023 10:04

(TN&MT) - Trượt lở, lũ bùn đá, lũ ống, lũ quét là những hiện tượng thiên tai vô cùng nguy hiểm, hàng năm đều gây thiệt hại về người và tài sản cho tại các tỉnh miền núi. Nhằm giảm thiểu rủi ro, tăng cường năng lực dự báo, cảnh báo, các nhà khoa học của Viện Khoa học Địa chất và Khoáng sản đã xây dựng bản đồ phân vùng phục vụ phòng chống thiên tai một cách chủ động hơn.

anh-1-truot-lo-va-lu-bun-da-nam-2020-o-quang-nam.jpg
Lưu vực thuộc xã Phước Thành, huyện Phước Sơn, tỉnh Quảng Nam đã xảy ra trượt lở và lũ bùn đá năm 2020

Thành lập bản đồ phân vùng nguy cơ trượt lở - mục tiêu tiên quyết giảm thiểu rủi ro

Trên phạm vi cả nước nói chung, vùng dân tộc thiểu số (DTTS) nói riêng, thiên tai diễn ra với tần suất ngày càng tăng, khó lường kéo theo nhiều hậu quả tiêu cực hơn. Đặc biệt, các loại hình thiên tai xảy ra ở miền núi như trượt lở, lũ bùn đá, lũ ống, lũ quét… đã gây hậu quả rất nghiêm trọng, gây thiệt hại lớn về người và tài sản, tác động nặng nề lên môi trường sống của bà con.

Trong đó phải kể đến thảm họa trượt lở, lũ bùn đá ở khu vực Trà Leng, Thủy điện Rào Trăng 3, Trạm Kiểm lâm 67, Đoàn Kinh tế Quốc phòng 337 và các tỉnh miền Trung, tập trung ở Quảng Nam, Quảng Trị, Thừa Thiên - Huế năm 2020. Hay trận lũ quét kinh hoàng xảy ra tại xã Tà Cạ và thị trấn Mường Xén thuộc huyện miền núi Kỳ Sơn, tỉnh Nghệ An xảy ra vào ngày 2 - 3/10/2022, đã gây thiệt hại nghiêm trọng về người và tài sản.

Trong năm nay, các trận sạt lở, trượt lở đất đá cũng liên tục xảy ra tại các tỉnh miền núi thuộc Tây Nguyên và Tây Bắc như Đắk Nông, Lâm Đồng, Hà Giang… Những sự cố này gây thiệt hại lớn về tài sản, các công trình giao thông và thiệt hại về người, khiến cuộc sống của bà con vùng núi vốn khó khăn lại càng khốn đốn hơn.

anh-2-truot-sau-tai-thanh-hoa.jpg
Lưu vực có khả năng xảy ra trượt sâu tại bản Sài Khao, xã Mường Lý, huyện Mường Lát, tỉnh Thanh Hóa

Theo các nhà địa chất, những hiện tượng thiên tai này thường liên quan chặt chẽ đến các hình thái thời tiết cực đoan (cường độ mưa cao bất thường, tập trung thời gian ngắn; hoặc mưa với thời gian dài và cường độ cao, có thể xảy ra sau một thời gian nắng nóng và khô hạn kéo dài); hoặc mùa mưa đến sớm và kết thúc muộn, hoặc ngược lại. Tác nhân từ thời tiết cực đoan đã gây ra chuỗi loại hình tai biến như trượt lở, lũ quét, lũ bùn đá xuất hiện tại miền núi Việt Nam, nhất là khu vực miền núi phía Bắc và miền Trung.

Theo TS. Đỗ Minh Hiển - Phòng Kinh tế Địa chất và Địa tin học, Viện Khoa học Địa chất và Khoáng sản, trong bối cảnh thiên tai ngày càng gia tăng về quy mô, cường độ và tính khó lường như trên, năm 2022, các nhà khoa học của Viện Khoa học Địa chất và Khoáng sản đã thực hiện thành công đề tài “Nghiên cứu cơ sở khoa học để lựa chọn hệ phương pháp, mô hình phân vùng cảnh báo chi tiết và xác định ngưỡng mưa kích hoạt tại các khu vực nhạy cảm về trượt, sạt lở đất đá, lũ bùn đá, lũ ống, lũ quét khu vực miền núi, trung du Việt Nam”.

Đây là một trong những nhiệm vụ quan trọng đầu tiên trong mục tiêu giảm thiểu rủi ro và phòng chống thiên tai, hỗ trợ đắc lực trong công tác quy hoạch của địa phương, đưa ra các biện pháp phòng chống và ứng phó phù hợp với từng loại hình thiên tai nhằm giảm tối đa thiệt hại về người và tài sản, góp phần phát triển ổn định kinh tế - xã hội.

Việc xây dựng bản đồ phân vùng nguy cơ các loại hình tai biến có vai trò quan trọng trong bài toán quy hoạch địa phương, làm cơ sở đề xuất các biện pháp phòng chống, giảm thiểu rủi ro và đưa ra các kịch bản ứng phó với thiên tai và biến đổi khí hậu. Chính vì vai trò quan trọng đó, mục tiêu thành lập các bản đồ phân vùng nguy cơ tai biến ở tỷ lệ lớn (từ tỷ lệ 1:10.000 đến lớn hơn) với mức độ dự báo chính xác hơn là một bước tiếp cận đúng đắn và cấp thiết.

Cần xây dựng các trạm cảnh báo sớm tai biến

TS. Đỗ Minh Hiển cho rằng vai trò của việc xây dựng bản đồ phân vùng nguy cơ các loại hình tai biến đã rõ, tuy nhiên, để đảm bảo tính hiệu quả từ các kết quả của bản đồ, vấn đề quan trọng đầu tiên là phải xây dựng bộ dữ liệu liên quan đến tác nhân khống chế hay kiểm soát các loại hình tai biến này. Do đó, việc lựa chọn các phương pháp, kỹ thuật, mô hình cũng như bộ dữ liệu liên quan đến các tác nhân chính gây trượt lở, lũ bùn đá, lũ ống, lũ quét cần ưu tiên hàng đầu.

Đồng thời, để thu thập các số liệu liên quan đến các yếu tố kích hoạt như lượng mưa và sự thay đổi về mực nước ngầm (áp suất nước lỗ rỗng), việc đầu tư lắp đặt các thiết bị quan trắc, thu thập, xử lý, phân tích các dữ liệu này là việc làm cần thiết. Bên cạnh đó, cũng cần thu thập, xử lý và phân tích ở tỷ lệ chi tiết các yếu tố hình thái địa hình địa mạo, độ dốc sườn cũng như yếu tố liên quan đến hoạt động của con người là thảm phủ/đất sử dụng để đảm bảo chất lượng của các bản đồ phân vùng nguy cơ tai biến.

Ngoài việc lập bản đồ phân vùng nguy cơ trượt lở, lũ bùn đá, lũ ống, lũ quét, TS. Đỗ Minh Hiển cho biết, cần xây dựng các trạm cảnh báo sớm tai biến. Bản đồ phân vùng nguy cơ trượt lở, lũ bùn đá, lũ ống, lũ quét sẽ định hướng về mặt lựa chọn vị trí lắp đặt các khu vực cảnh báo sớm thiên tai. Các vị trí này phải được lựa chọn theo tiêu chí là lưu vực có tiềm năng xuất hiện đa thiên tai (tổ hợp các tai biến xảy ra: trượt lở, lũ bùn đá, lũ ống, lũ quét) hoặc là vị trí có nguy cơ cao xảy ra một trong các loại hình thiên tai này, có khả năng cao ảnh hưởng đến các yếu tố chịu rủi ro như: khu vực dân cư, hành chính, công trình trọng điểm…

Các trạm giám sát và cảnh báo sớm sẽ tùy thuộc vào mục đích cảnh báo và điều kiện kinh tế của địa phương để lắp đặt các thiết bị cảnh báo như: camera giám sát; các thiết bị thu nhận dữ liệu: thiết bị đo mưa, thiết bị đo chuyển dịch, thiết bị căng kế, thiết bị đo mực nước ngầm (thay đổi áp suất nước lỗ rỗng), độ ẩm đất; hệ thống điểu khiển trung tâm; hệ thống truyền tin…

Việc đầu tư sản xuất các trang thiết bị cảnh báo sớm và nội địa hóa các thiết bị này cần được tập trung nghiên cứu nhằm giảm giá thành và chủ động trong khâu cung cấp thiết bị cho các trạm giám sát, cảnh báo sớm.

Ngoài ra, cần có sự phối hợp đồng bộ giữa Nhà nước, cơ quan chức năng và chính quyền địa phương ở các khu vực miền núi, nơi thường xuyên xảy ra các loại hình thiên tai để hỗ trợ chia sẻ thông tin, ứng dụng chuyển giao khoa học công nghệ nhằm tăng tính ứng dụng, đảm bảo hiệu quả sử dụng của bản đồ.

TS. Đỗ Minh Hiển hy vọng rằng việc xây dựng bản đồ phân vùng sẽ giúp các địa phương vùng miền núi phòng chống thiên tai hiệu quả, từ đó tiếp thêm sức mạnh cho bà con vượt qua mọi khó khăn, mất mát, khí hậu khắc nghiệt, để bà con yên tâm bám đất, bám bản, vươn lên lao động sản xuất, góp phần phát triển kinh tế - xã hội.

Bài liên quan
  • Nâng cao nhận thức cộng đồng, chủ động phòng tránh sạt lở đất, đá
    (TN&MT) - Khu vực Bắc Trung Bộ (Thanh Hóa, Nghệ An, Hà Tĩnh, Quảng Bình, Quảng Trị, Thừa Thiên - Huế) là những tỉnh chịu tác động trực tiếp và gián tiếp nhiều loại thiên tai. Đặc biệt, hiện tượng sạt lở đất, đá đã và đang gây thiệt hại nặng nề về người và tài sản. Phóng viên Báo TN&MT có cuộc trao đổi với ông Nguyễn Xuân Tiến, Phó Giám đốc Đài Khí tượng thủy văn (KTTV) Bắc Trung Bộ (Tổng cục KTTV - Bộ TN&MT) về vấn đề này.

(0) Bình luận
Nổi bật
Cùng giữ “hồn cốt” văn hóa Thái
Mỗi người một vẻ, một thế mạnh, những người dân tộc Thái ở làng Thái cổ Hoa Tiến (xã Châu Tiến, huyện Quỳ Châu, tỉnh Nghệ An) đều đang lưu giữ, lan tỏa, phát triển “hồn cốt” của văn hóa đồng bào dân tộc Thái nơi bản làng vùng cao xứ Nghệ này.
Đừng bỏ lỡ
  • [Infographic] - Các tôn giáo TP.HCM bảo vệ môi trường, ứng phó với biến đổi khí hậu
    Ủy ban Trung ương Mặt trận Tổ quốc Việt Nam TP.HCM cho biết, trong giai đoạn 2020-2023, TP.Hồ Chí Minh đã xây dựng được 112 mô hình tham gia bảo vệ môi trường, ứng phó biến đổi khí hậu của cộng đồng tôn giáo.
  • Những bữa cơm tiếp sức cho trẻ vùng cao tới trường
    (TN&MT) - Trong thời gian qua, tỉnh Yên Bái đã có nhiều chính sách nhân văn hỗ trợ các em học sinh, đặc biệt là hỗ trợ bữa ăn cho các em học sinh bán trú tại các trường vùng cao của hai huyện Trạm Tấu và Mù Cang Chải để các em có điều kiện đến trường học tập.
  • Người Dao Thanh Phán phát triển du lịch tại Bình Liêu, Quảng Ninh
    (TN&MT) - Bình Liêu là huyện biên giới ở phía Đông tỉnh Quảng Ninh, có gần 50 km đường biên giới với Trung Quốc. Nơi đây có tới gần 96% đồng bào là dân tộc thiểu số, chủ yếu là Tày, Dao, Sán Chỉ, Hoa… Trong đó người Dao Thanh Phán đông thứ 3 sau Tày và Sán Chỉ.
  • Dự thảo Luật Đất đai (sửa đổi): Đổi mới chính sách đất đai đối với đồng bào dân tộc thiểu số
    Bà Đoàn Thị Thanh Mỹ, Vụ trưởng Vụ Đất đai (TN&MT) cho biết, Dự thảo Luật Đất đai (sửa đổi) trình Quốc hội tại kỳ họp thứ 6 đã có những quy định cụ thể nhằm thể chế hóa chủ trương của Đảng về chính sách đất đai đối với đồng bào dân tộc thiểu số.
  • Nhọc nhằn “cõng” chữ lên non
    (TN&MT) - Đường lên bản Sân Bay mùa này rất khó đi. Đất đá lởm chởm vì những con dốc đang được hạ độ cao và những khúc cua tay áo được nắn thẳng. Xe chúng tôi đang vượt dốc lao lên bỗng khựng lại vì phía trước mặt, một chiếc xe tải chở vật liệu rú ga khiến bột đất đỏ au tung lên mịt mù. Đó là con đường duy nhất đến ngôi trường thầy Lù Văn Thủy đã gắn bó, suốt 20 năm nhọc nhằn “cõng” con chữ lên non.
  • Chuyển biến chất lượng giáo dục ở vùng dân tộc thiểu số
    (TN&MT) - Huyện Mường Nhé (Điện Biên) có 94% học sinh là người dân tộc thiểu số. Chất lượng giáo dục đang dần được nâng lên nhờ sự chung tay góp sức của cả hệ thống chính trị địa phương, sự tận tụy của các thầy cô và nỗ lực của chính các em.
  • Lai Châu: Lưu truyền văn hóa dân tộc Lự
    (TN&MT) - Việt Nam ta có nền văn hóa thống nhất trong đa dạng. Dân tộc Lự, là một trong những dân tộc thiểu số dưới 10.000 người sinh sống tại Lai Châu. Tỉnh đã có nhiều chính sách bảo tồn văn hóa của người Lự . Nhờ đó, đã góp phần hòa cùng nền văn hóa Việt Nam tiên tiến, đậm đà bản sắc dân tộc.
  • Bài học đồng lòng - từ khóa của thành công
    Cách trung tâm huyện 23,5km, Chiềng Khoa như khối cơ bắp cuộn lên trên cánh tay của Vân Hồ. Nơi đây, ba năm về trước, xã Chiềng Khoa được công nhận xã Nông thôn mới đầu tiên. Đi tìm “điểm sáng” Chiềng Khoa, chúng tôi được nghe rất nhiều về hai chữ “đồng lòng”.
  • Tuyên truyền bảo vệ môi trường, phát triển bền vững: Nói để đồng bào dễ hiểu, dễ làm, dễ nhân rộng
    (TN&MT) - Chiều 3/11, tại huyện Vân Hồ, tỉnh Sơn La, Báo TN&MT phối hợp với Sở TN&MT tỉnh Sơn La và UBND huyện Vân Hồ tổ chức Tọa đàm tuyên truyền bảo vệ môi trường, phát triển bền vững vùng Đồng bào dân tộc thiểu số và miền núi tại Vân Hồ, Sơn La với chủ đề: “Nói thế nào để đồng bào dễ hiểu, dễ làm, dễ nhân rộng”.
  • Đánh thức tiềm năng Vân Hồ: Ngày mới trên xứ sở sương mù
    (TN&MT) - Hai chúng tôi - người từ thành phố Sơn La xuống, người từ Hà Nội lên, hẹn gặp nhau ở Vân Hồ. Vân Hồ hôm nay trở gió, mây tụ về dày hơn trên đỉnh Pha Luông. Người lái xe bản địa chợt xa xăm: “Cũng vẫn là mây ấy mà nay, trông mây lòng không còn buồn nữa, Vân Hồ đã khoác lên mình màu mây mới”.
  • Lai Châu: Dân tộc Mảng gìn giữ nét đẹp truyền thống
    (TN&MT) - Dân tộc Mảng hiện có khoảng gần 5.000 người và chỉ sinh sống duy nhất tại tỉnh Lai Châu. Do điều kiện kinh tế - xã hội khó khăn, nhiều nét văn hóa truyền thống của người Mảng dần bị mai một. Để bảo tồn, gìn giữ tỉnh Lai Châu đã có nhiều chủ trương và chính sách phục dựng nhằm lan tỏa văn hóa người Mảng để nhiều người biết đến.
  • Nét đặc trưng Lễ hội thờ Thần nước vùng đất Tiền Bạt
    Người dân vùng đất Tiền Bạt, phường Thạch Quý, thành phố Hà Tĩnh coi lễ hội ở Miếu Đôi rất quan trọng, có tác động không nhỏ đến sự an cư của làng. Bởi vậy, trong nghi lễ thờ thần nước, với quan niệm “đất có thổ công, sông có hà bá”, lễ cầu mưa là một trong những tín ngưỡng đặc trưng.
  • Lễ “Bun huột nặm” của người Lào ở Điện Biên
    (TN&MT) - Tỉnh Điện Biên rất nhiều dân tộc anh em sinh sống, trong đó dân tộc Lào có khoảng hơn 4.000 người. “Bun huột nặm” là tiếng gốc Lào – dịch sang tiếng Việt có nghĩa là Tết té nước. Đây là lễ hội đặc trưng của dân tộc Lào, để chào đón năm mới theo phật lịch.
POWERED BY ONECMS - A PRODUCT OF NEKO