Phân vùng đô thị để chủ động ứng phó biến đổi khí hậu

(TN&MT) - Một trong những kế hoạch hành động mà Bộ Xây dựng đưa ra đó là cần phân vùng đô thị để các địa phương chủ động ứng phó BĐKH

(TN&MT) - Phát triển đô thị ứng phó với biến đổi khí hậu (BĐKH) luôn là bài toán được các bộ, ngành, địa phương đặt ra. Một trong những kế hoạch hành động mà Bộ Xây dựng, Diễn đàn Đô thị Việt Nam và Viện chuyển đổi môi trường đô thị đưa ra đó là cần phân vùng đô thị để các địa phương chủ động ứng phó BĐKH

Theo Bộ Xây dựng, hiện cả nước có 772 đô thị, tỷ lệ đô thị hóa đạt 33,9%, dân số tập trung đông nhất tại vùng Đồng bằng sông Hồng (chiếm 22,78% dân số). Vùng Bắc Trung bộ và Duyên hải miền Trung (chiếm 21,58% dân số). Theo dự kiến đến năm 2015, sẽ có khoảng 840 đô thị, 70 đô thị mới. Việc Việt Nam là một trong những quốc gia chịu tác động lớn nhất do thiên tai, bão lũ trên thế giới với khoảng 70% dân số sẽ phải đối mặt với những rủi ro của BĐKH thì tốc độ phát triển đô thị tại Việt Nam hiện nay đang là một thách thức trong việc thích ứng được với BĐKH.

Ứng phó biến đổi khí hậu là bài toán luôn đặt ra trong phát triển đô thị

Để cụ thể hóa các yêu cầu chiến lược quốc gia về biến đổi khí hậu trong phát triển hệ thống đô thị quốc gia giai đoạn 2012 - 2020, theo Cục Phát triển Đô thị, Bộ Xây dựng thì việc điều tra đánh giá mức độ tác động của BĐKH đến phát triển hệ thống đô thị hiện có và đô thị dự kiến hình thành mới giai đoạn 2013 - 2020 phải xác định là mục tiêu chính. Thông qua đó khoanh vùng khu vực có nguy cơ chịu tác động cao của BĐKH. Tính toán khả năng mức độ thích nghi đề xuất giải pháp ứng phó, hình thành hệ thống cơ sở dữ liệu và hệ thống bản đồ cảnh báo rủi ro BĐKH tại đô thị.

Theo kịch bản tác động của BĐKH đến hệ thống đô thị Việt Nam và tác động của nước biển dâng thì sẽ có khoảng 39% diện tích, 35% dân sốvùng Đồng bằng sông Cửu Long; Trên 10% diện tích, 9% dân số vùng Đồng bằng sông Hồng duyên hải cùng trên 2,5% diện tích, 9% dân số các tỉnh vùng ven biển miền Trung có nguy cơ chịu ảnh hưởng của nước biển dâng.

Theo Viện chuyển đổi môi trường và xã hội, điều đáng lưu ý nhất là các vùng kinh tế trọng điểm, các vùng đô thị lớn, các khu kinh tế tổng hợp đóng vai trò là cực tăng trưởng chủ đạo cấp quốc gia và cấp vùng đang được tập trung đầu tư lớn về cơ sở sản xuất, hạ tầng kỹ thuật, nhà ở… được cảnh báo sẽ chịu ảnh hưởng nặng từ BĐKH.

Có thể kể đến những khu vực đô thị có nguy cơ ngập lụt cao như vùng Đồng bằng sông Hồng, với 141 đô thị thuộc 11 tỉnh, thành, dự kiến 5 tỉnh, thành có nguy cơ ngập cao là Hải Phòng, Thái Bình, Nam Định, Ninh Bình, Quảng Ninh. Vùng Bắc Trung bộ và Duyên hải miền Trung hiện có 190 đô thị thuộc 14 tỉnh. Theo kịch bản BĐKH dự kiến toàn bộ 14 tỉnh có nguy cơ ngập lụt, có 41 đô thị có nguy cơ ngập cao, trong đó có các đô thị lớn như: Vinh, Huế, Đà Nẵng…

Riêng khu vực Đông Nam Bộ, dù chỉ có 55 đô thị (thấp nhất so với các vùng trên cả nước) nhưng tỷ lệ đô thị hóa lại là 62%. Với 6 tỉnh, thành hiện có 52 đô thị, dự tính đến 2015 phát triển thành 66 đô thị, và dự kiến có 73 đô thị vào năm 2020. Vùng ĐBSCL với 63 đô thị có nguy cơ ngập cao ở các đô thị lớn như Cần Thơ, Cà Mau, Rạch Giá.

Bên cạnh đó, Bộ Xây dựng cũng phân chia nhóm đô thị có nguy cơ ngập lụt cao theo vị trí đặc thù. Đó là các tỉnh, thành ven biển, ven sông, các khu vực đô thị đồng bằng có nguy cơ ngập lụt, nước biển dâng, triều cường, mất đất, nhiễm mặn nguồn nước. Dự báo sẽ có khoảng 40 tỉnh với khoảng 128 đô thị có nguy cơ ngập cao, trong đó có 24 đô thị thuộc 15 tỉnh có nguy cơ ngập nặng đến rất nặng. Cụ thể là các tỉnh thành: Hải Phòng, Thái Bình, Nam Định, Hà Tĩnh, Hội An, Vũng Tàu, Vị Thanh, Cà Mau, TP.HCM…

Ngoài ra, không chỉ là nguy cơ ngập úng, mà BĐKH còn gây mưa lớn, lũ ống, lũ quét, sạt lở đất tác động nhiều nhất đến phát triển hệ thống đô thị vùng núi phía Bắc, Tây Nguyên và miền Trung. Nhận diện trên 29 tỉnh thuộc các vùng Trung du và miền núi phía Bắc, Bắc Trung bộ và Duyên hải miền Trung, Tây Nguyên, Đông Nam bộ với khoảng 143 đô thị chịu ảnh hưởng, trong đó có 17 đô thị lớn, trung bình.

Để ứng phó BĐKH, phát triển xanh luôn cần thiết với các đô thị

Từ việc phân vùng này, các nhà khoa học cũng chỉ ra rằng, hệ thống kiểm soát hạn chế lũ, lụt, ngập úng trong đô thị phải được xây dựng như hình thành hồ chứa điều tiết ngập lụt, khai thông nạo vét cải tạo, gia cố, nắn dòng cho các đường thoát nước đô thị. Xây dựng đê, kè tường chắn lũ, phân dòng lũ, công trình chứa nước ngầm hiện đại quy mô lớn. Khoanh vùng bảo vệ và có giải pháp tái định cư và di dời dân trong vùng cảnh báo rủi ro. Phát triển nhà ở vượt lũ, nhà ở cần có khả năng chống chịu cao với gió bão là một trong các chương trình hợp tác nghiên cứu khoa học công nghệ, thực hiện các dự án thí điểm phát triển đô thị xanh, kiến trúc xanh, xây dựng công trình tiết kiệm năng lượng, giảm phát thải, phát triển vật liệu xây dựng thân thiện với môi trường, tái sử dụng, tái chế...

Đặc biệt, để ứng phó với BĐKH thì vai trò của các cấp ngành và cộng đồng cũng rất lớn. Vì vậy việc thành lập tổ công tác BĐKH họp và làm việc định kỳ của các lãnh đạo bộ, ban, ngành, các địa phương là rất quan trọng. Song song với đó, việc xây dựng đô thị với các hành lang xanh, cải thiện hệ thống mặt nước, tận dụng thay đổi tích cực của khí hậu… là những hướng phát triển bền vững để đô thị Việt Nam hạn chế những thách thức từ biến đổi khí hậu như mưa lũ, nắng nóng, nước biển dâng

Bài & ảnh: Việt Hùng