Gam màu sáng ven biển
ThS Nguyễn Hữu Thiện, Chuyên gia nghiên cứu độc lập về hệ sinh thái ÐBSCL, nêu quan điểm: Trước đây, cây lúa là ưu tiên số một, kế đến cây ăn trái và thủy sản. Bây giờ xoay lại thủy sản số một, kế đến là cây ăn trái và lúa. Nghị quyết 120 xem nước ngọt, nước lợ và nước mặn đều là tài nguyên chứ không chỉ có nước ngọt. Ðây là tầm nhìn chiến lược rất quan trọng. Trong 3 năm qua, Chính phủ đã giao các bộ, ngành phối hợp các địa phương và đơn vị liên quan thực hiện 2 nhiệm vụ chính. Thứ nhất là chương trình tổng thể chuyển đổi nền nông nghiệp của Bộ Nông nghiệp và Phát triển nông thôn và Thủ tướng đã ký thông qua trong tháng 3-2020. Thứ 2 là Bộ Kế hoạch và Ðầu tư chủ trì soạn thảo Quy hoạch vùng ÐBSCL thời kỳ 2021-2030, tầm nhìn 2050. Ðây là quy hoạch tích hợp mang đến vận hội mới cho ÐBSCL đi tới một tương lai thịnh vượng.
 |
| Mô hình nuôi tôm nước lợ tại tỉnh Sóc Trăng. Ảnh: HÀ VĂN |
GS.TS Võ Tòng Xuân cũng cho biết: “Trong 3 năm qua, nhiều chương trình, hành động thích ứng BÐKH được các bộ, ngành và địa phương triển khai thực hiện theo hướng “thuận thiên”. Rõ nhất là tại vùng mặn ven biển, mô hình lúa - tôm nước lợ tăng nhanh, thích ứng thời kỳ xâm nhập mặn. Nhà nước cũng tập trung đầu tư nhiều hơn cho thủy lợi để đảm bảo an ninh lương thực. Nhiều địa phương trong vùng ÐBSCL đã sử dụng kinh phí của địa phương hỗ trợ nông dân làm mô hình lúa - tôm, trồng cây ăn trái... lợi ích gấp 4-5 lần cây lúa. Những chuyển đổi này đã dựa trên thế mạnh của từng tiểu vùng sinh thái tại ÐBSCL, từng bước giải quyết xung đột giữa các mô hình kinh tế”. GS.TS Võ Tòng Xuân cho rằng, mặc dù đâu đó vẫn còn mang tính phong trào, tự phát nhưng có thể nói mô hình chuyển đổi thành công này đang truyền cảm hứng cho nông dân.
“Nông nghiệp ở ÐBSCL bây giờ hướng tới sự đa dạng, dựa vào tài nguyên, thích nghi với xâm nhập mặn, sự thay đổi thị trường… Mô hình lúa - tôm ở các địa phương ven biển đang phát triển mạnh và nó phù hợp với điều kiện nước mặn ngày càng xâm nhập sâu vào đất liền, nước ngọt khan hiếm hơn. Mô hình này còn cải thiện sinh kế và thu nhập cho nông hộ, cũng không tạo gánh nặng sản xuất lúa cho khu vực khác. Ðó là nền tảng để hướng tới sự ổn định, bền vững trong tương lai.”- PGS.TS Lê Anh Tuấn, Trường Ðại học Cần Thơ, nhận định.
Biến thách thức thành cơ hội
Tận dụng tài nguyên nước mặn, nông dân ven biển bắt đầu nhìn lại quá trình hơn 35 năm chống chọi với nước mặn, xem nước mặn là “kẻ thù” để bắt đầu câu chuyện đổi mới. Diện tích nuôi tôm nước lợ ở ÐBSCL có khoảng 669.000ha (chiếm 92,9% diện tích tôm cả nước), hằng năm mang về cho quốc gia hàng tỉ USD giá trị kim ngạch xuất khẩu, đồng thời giải quyết việc làm cho hàng triệu lao động. Ðây là ngành hàng không chỉ là thế mạnh của đồng bằng mà còn là sản phẩm chủ lực trong kim ngạch xuất khẩu quốc gia.
Nhiều địa phương xác định tôm nước lợ là ngành kinh tế mũi nhọn. Năm 2020, tỉnh Sóc Trăng đã phát triển diện tích nuôi tôm hơn 51.000ha, sản lượng đạt hơn 187.000 tấn, vượt 12% kế hoạch năm và có nhiều mô hình “ăn nên làm ra”. Ông Phạm Văn Mừng, Giám đốc Hợp tác xã (HTX) Thủy sản Toàn Thắng, xã Vĩnh Hiệp (thị xã Vĩnh Châu), cho biết: “HTX có 50 thành viên, diện tích nuôi tôm hơn 76ha. Tôm sản xuất theo quy trình VietGAP, ASC và được công ty ký hợp đồng thu mua chế biến xuất khẩu. HTX cũng liên kết với các công ty cung cấp tôm giống, thuốc thủy sản… nên giá thành nuôi tôm giảm hơn 20% so với mua bên ngoài. Các thành viên HTX yên tâm sản xuất, lợi nhuận được đảm bảo, ai nấy đều phấn khởi!”.
Cũng là HTX có tiếng trong ngành tôm nuôi nước lợ ở Sóc Trăng, HTX Thủy sản Hưng Phú (huyện Cù Lao Dung, tỉnh Sóc Trăng) ngoài ký kết với DN tiêu thụ sản phẩm, còn mở hướng sang du lịch. “Diện tích nuôi tôm của HTX 125ha, sản lượng tôm ước 750 tấn/năm, tôm nuôi theo tiêu chuẩn ASC và được DN bao tiêu đầu ra. HTX chuyển đổi một phần diện tích nuôi tôm chuyên canh sang nuôi tôm kết hợp nuôi cá, nhằm phục vụ du lịch sinh thái. Ðồng thời nâng cao chuỗi giá trị sản xuất tôm cá bằng cách chế biến tôm khô, cá khô, liên kết các công ty kinh doanh dịch vụ du lịch, cửa hàng OCOP, siêu thị trong và ngoài tỉnh để cung cấp sản phẩm” - ông Trần Quang Cần, Giám đốc HTX Thủy sản Hưng Phú thông tin.
Chủ động trong chuyển đổi sản xuất nông nghiệp, nuôi trồng thủy sản phù hợp trong điều kiện nguồn nước, khí hậu có nhiều thay đổi ở ÐBSCL đã tạo xung lực mới cho sự phát triển của vùng. Triển khai Nghị quyết 120, không chỉ là sự chuyển đổi tư duy “thuận thiên” nữa mà nông dân đã chủ động sống chung với các điều kiện thời tiết thay đổi.
