Nét văn hóa độc đáo của dân tộc Lự ở Lai Châu

Thiếu nữ dân tộc Lự ở Lai Châu mặc trang phục truyền thống

Người Lự có quy ước con gái từ 13 - 14 tuổi trở lên đều phải nhuộm răng đen, nếu người con gái nào không nhuộm răng đen, thì không phải là con gái người Lự, sẽ bị chê cười và nhất là sẽ kém duyên, những chàng trai người Lự sẽ không muốn lấy làm vợ. Đây là một phong tục truyền thống có từ lâu đời của người dân tộc Lự với ý nghĩa làm cho răng chắc và đẹp hơn. Người Lự nhuộm răng đen bằng loại cây có tên “mạy chông cài” hay “mạy tỉu”. Việc nhuộm răng thường được thực hiện sau khi ăn cơm tối.

Tuy nhiên, đến nay phong tục này đã bị mai một, hiện nay các cô gái Lự không còn nhuộm răng đen, chỉ còn lại ít phụ nữ lớn tuổi vẫn còn giữ thói quen này. 

Tục nhuộm răng đen của dân tộc Lự giờ đã bị mai một

Ngoài phong tục nhuộm răng đen thì người Lự có đời sống sinh hoạt rất phong phú. Đặc biệt, là trong lĩnh vực văn hoá, văn nghệ… các bài hát chủ yếu được sản sinh trong quá trình lao động sản xuất và được ứng tác phù hợp với từng hoàn cảnh cụ thể như: Hát trong đám cưới, hát mừng nhà mới, hát ru con, hát đối đáp…

Nhạc cụ truyền thống của dân tộc Lự nhìn chung không nhiều, chỉ có trống, chiêng và sáo đôi (tiếng Lự là “Pí me lụ”, gồm: sáo mẹ “pí me” và sáo con “pí lụ”). Hiện nay, những nhạc cụ này đang bị mai một đi rất nhiều, cả nghệ nhân chế tác đến người sử dụng cũng ít đi. 

Trang phục của họ chủ yếu được làm bằng chính đôi tay khéo léo của người phụ nữ Lự

Người Lự ở Lai Châu cũng như nhiều dân tộc thiểu số khác, cuộc sống gắn liền với canh tác nông nghiệp, chăn nuôi gia súc, gia cầm với quy mô nhỏ. Ngoài thời gian lao động sản xuất, những lúc nông nhàn phụ nữ dân tộc Lự họ thường thêu thùa, dệt vải. Các gia đình người Lự đều có khung dệt và các dụng cụ se sợi, quay sợi dệt vải. Người con gái dân tộc Lự trước khi lấy chồng phải thành tạo việc thêu thùa, dệt vải để tự may đồ cho mọi người trong gia đình. Sản phẩm dệt của người Lự khá phong phú về chủng loại: Váy áo, khăn, túi... 

Một trong những nét đặc sắc của văn hoá truyền thống dân tộc Lự là bộ trang phục. Trang phục của người Lự vô cùng đặc sắc và được làm thủ công từ đôi bàn tay khéo léo của người phụ nữ với những hoạ tiết hoa văn rất độc đáo. Đối với trang phục của người phụ nữ, họ mặc áo chàm xẻ ngực, vạt trái đè lên vạt phải và được buộc thắt bởi những dây tua sặc sỡ. Ngày thường, phụ nữ Lự mặc váy chàm thêu móc đơn giản để thuận tiện trong công việc. Những dịp lễ tết, hội hè hoặc khi gia đình có khách quý, họ mặc váy 2 lớp với hoa văn 3 tầng trang trí đẹp mắt, phần trên được dệt với những họa tiết hình quả trám, phần dưới là vải chàm đen, phần gấu váy có điểm thêm màu khác rất đẹp mắt.

Cùng với trang phục là các loại trang sức. Giống như phụ nữ các dân tộc khác, phụ nữ dân tộc Lự cũng đeo trang sức là vòng cổ, vòng tay được làm từ bạc, nhôm hoặc đồng. Ngoài ra, còn có một loại vòng gọi là vòng vía được làm bằng các sợi chỉ chàm để đeo tay với ý nghĩa tránh gió, tránh những điều không may. Phụ nữ Lự cũng đeo hoa tai là các loại dạng ống, có sợi chỉ xiên qua để treo các chùm bông sặc sỡ. Chiếc khăn đội đầu cũng là vật không thể thiếu của người phụ nữ. Phụ nữ Lự thường đội khăn cuốn nghiêng về phía trái, để lộ mặt trước với những đường viền thêu hoa văn màu trắng, kẻ sọc. Trang phục của người phụ nữ kết hợp cùng đồ trang sức, khăn đầu sẽ càng làm tăng thêm vẻ đẹp mặn mà, đằm thắm hay trẻ trung, xinh đẹp tuỳ theo lứa tuổi.