Khai thác than ở huyện Vân Hồ - tỉnh Sơn La: Núi rừng tan hoang

Ngang nhiên khai thác than trái phép

Công ty Cổ phần Đầu tư Khoáng sản KTB (viết tắt là Công ty KTB) có trụ sở tại Hà Nội được UBND tỉnh Sơn La cấp Giấy phép khai thác than từ 8/12/2010, diện tích cấp phép là 262 ha, trữ lượng 1,5 triệu tấn, thời hạn khai thác 18 năm 6 tháng (bao gồm thời gian xây dựng cơ bản mỏ là 1 năm). Địa điểm được cấp phép mỏ than là xã Suối Bàng, huyện Mộc Châu (nay là huyện Vân Hồ). Từ đó cho tới nay, Công ty KTB viện dẫn nhiều lý do để không hoàn thành các thủ tục theo quy định để đưa mỏ than chính thức đi vào hoạt động.

Theo Báo cáo số 222/BC-STNMT của Sở TN&MT tỉnh Sơn La, Công ty KTB không hoàn thiện việc đền bù, hỗ trợ giải phóng mặt bằng và lập hồ sơ thuê đất, nộp tiền cấp quyền khai thác khoáng sản theo quy định. Ngoài ra, Công ty KTB không thực hiện công tác bảo vệ môi trường, không khắc phục các tồn tại qua các đợt thanh tra, kiểm tra của các cơ quan quản lý Nhà nước, không nghiêm túc thực hiện các nghĩa vụ theo quy định của pháp luật. Bên cạnh đó, Công ty phối hợp chưa tốt với UBND xã Suối Bàng trong việc bảo đảm an ninh trật tự khu vực mỏ dẫn tới tình trạng xuất hiện các đối tượng khai thác khoáng sản trái phép trong diện tích mỏ.

Dù vậy, trên thực tế, Công ty KTB đã đưa người và máy móc vào khu vực mỏ để tổ chức mở vỉa (khai thác theo công nghệ hầm lò), lấy than mang đi bán. Việc này diễn ra từ nhiều năm nhưng không được các cơ quan chức năng xử lý triệt để.

Ngoài Công ty KTB, tại xã Vân Hồ còn có Công ty Cổ phần khoáng sản Sơn La không những ngang nhiên khai thác than trái phép mà còn liều lĩnh xâm chiếm một phần diện tích mỏ của Công ty KTB và đổ đất đá thải vào suối Bó. Sự việc nghiêm trọng tới mức UBND tỉnh Sơn La, Sở TN&MT và các cơ quan chức năng phải có Văn bản yêu cầu Công ty nghiêm túc thực hiện các quy định của pháp luật. Không được bao che, chứa chấp các đối tượng cư trú trái phép trong khu vực mỏ, nhanh chóng nộp tiền cấp quyền khai thác khoáng sản theo quy định.

“Chúng tôi không được báo cáo”

Ông Nguyễn Hồng Thành – Trưởng phòng Tài nguyên và Môi trường huyện Vân Hồ đã trả lời như vậy khi được hỏi về công tác quản lý khoáng sản trên địa bàn xã Suối Bàng. Theo ông Thành, cả 2 Công ty trên không có báo cáo cho huyện, từ hồ sơ thuê đất, đánh giá tác động môi trường cho tới tiến độ triển khai, quan trắc môi trường… Ngoài ra, Công ty KTB mới được cấp phép thăm dò chứ chưa hoàn thành các thủ tục để tiến hành khai thác. Đặc biệt, khoảng tháng 4/2015, lực lượng chức năng đã bắt được một tàu chở than của Công ty KTB.

Có mặt tại địa điểm tập kết than của Công ty KTB, PV chứng kiến bãi than có diện tích khoảng 400 m2 còn tồn một lượng than khá lớn chưa kịp đưa đi tiêu thụ. Bên cạnh đó là dãy nhà cấp 4 xây cho công nhân ở và một tàu chở hàng đang nằm dưới cảng cách đó không xa. Ông Bàn Văn Quang, cán bộ địa chính xã cho biết: “Họ mở vỉa lấy than trong khu vực mỏ rồi tập kết về đây, khi nào nhiều nhiều lại vận chuyển xuống tàu mang đi bán”. Ông Mùi Văn Bưu, Chủ tịch UBND xã Suối Bàng cho biết: Xã tôi nghèo nhất huyện, cũng chỉ mong mấy Công ty này sớm ổn định tình hình đi vào hoạt động góp phần giải quyết thêm việc làm cho người dân nơi đây. Nhưng từ năm 2011 đến nay, Công ty vẫn chưa đi vào hoạt động quy mô. Còn việc 2 Công ty tranh chấp trên phần diện tích giáp ranh là có. Thậm chí giữa 2 bên còn xảy ra xô xát dẫn đến việc lực lượng công an huyện phải vào xã để ổn định tình hình. Trả lời câu hỏi “có hay không việc Công ty KTB cố tình dây dưa kéo dài thời gian (đến nay đã được gần 5 năm) không hoàn thiện các thủ tục theo quy định để khai thác than mang đi bán trái phép? Ông Vũ Văn Chí, Giám đốc điều hành mỏ than của Công ty KTB khẳng định, Công ty KTB không khai thác than lậu mà vẫn đang trong quá trình thăm dò và tận thu than. Nhưng khi được yêu cầu xuất trình Giấy phép tận thu và hóa đơn giá trị gia tăng thì ông Chí không đưa ra được.

Qua sự việc trên, có thể thấy, các Công ty mặc dù được cấp giấy phép khai thác khoáng sản nhưng chây ỳ, chưa hoàn thiện các thủ tục sau khi được cấp phép để đưa mỏ đi vào vận hành tại xã Suối Bàng, huyện Vân Hồ, tỉnh Sơn La là có thật. Nếu để tình trạng này tiếp diễn môi trường thiên nhiên sẽ bị hủy hoại nghiêm trọng, ngân sách Nhà nước thất thu còn lợi nhuận lại chảy về chỗ khác. Câu hỏi đặt ra là các cơ quan quản lý của tỉnh Sơn La đã làm hết trách nhiệm chưa và vì sao vẫn để sự việc diễn ra nhiều năm như vậy mà không giải quyết dứt điểm?.

Bài và ảnh:Mạnh Hưng - Nguyễn Nga