“Hương ước xanh” của làng Nghi Sơn

Miếu thờ những vị khai sơn lập ấp đầu tiên ở làng Nghi Sơn

Báu vật của làng

Làng Nghi Sơn, thuộc xã Quế Hiệp, Quế Sơn được bao bọc bởi dãy núi Hòn Tàu bốn mùa mây trắng. Người dân ở làng vẫn luôn tự hào khi nhắc đến khu rừng nguyên sinh có tên Cấm Miếu rộng chừng 10 ha gồm các cây quý như oẳn, sơn, mít nài... có tuổi đời hàng trăm năm.

Trong ký ức của cụ Phạm Đăng (80 tuổi, người dân làng Nghi Sơn) thì nguyên thủy rừng có tên là Cấm, vì có nhiều miếu nên gọi là Cấm Miếu. “Cấm Miếu nghĩa là cấm kỵ, không được đụng vào.

Cũng theo cụ Đăng, khu rừng cấm này có từ thuở “khai thành lập thất”. Sử liệu có ghi, khoảng cuối năm 1471, những người dân gốc ngoài Thanh - Nghệ - Tĩnh theo các cánh quân nhà Lê vào Nam đã dừng chân nơi này lập nghiệp. Nhớ quê cũ, họ lấy tên Nghi Sơn - một vùng đất ngoài đó đặt tên cho làng của mình. Ngôi Miếu Cấm trong khu rừng già này cũng hình thành từ đây. Nó được coi là thành trì tâm linh vững chãi của làng.

Cụ bảo, có lẽ ngày xưa ông bà sống với núi rừng, xem rừng là bình phong che chắn làng nên trong hương ước của làng ghi rất rõ: “Cấm cư dân trong làng vào rừng chặt củi làm than. Nếu vi phạm sẽ bị làng xử phạt. Nhẹ thì cảnh cáo, nặng thì đòn roi, nghiêm trọng hơn thì đuổi ra khỏi làng”. “Xưa bày, nay bắt chước”, cứ thế, suốt cả mấy chục năm sau chiến tranh, làng này không ai dám chặt phá rừng. Nhờ vậy rừng Miếu Cấm mới tồn tại xanh tươi được như hôm nay.

Rừng tàn thì làng mạt

Rất nhiều câu chuyện linh thiêng khiến khu rừng càng trở nên huyền bí. Chuyện được nhiều người nhắc đến nhất là trong thời kỳ còn bao cấp, chính quyền thôn Nghi Sơn làm thủ tục xin xã chặt một vài cây gỗ bán đối ứng để lấy vốn xây nhà văn hóa của làng. Thế nhưng, khi cây gỗ được đốn hạ đưa lên xe đi được 1 đoạn là chiếc xe bị lật, mỗi lần bốc lên xe là xe lại lật tiếp không thể chở ra ngoài được.

Các vị cao niên của làng Nghi Sơn tự hào với khu rừng có hàng trăm cây oẳn, sơn, mít nài... có tuổi đời hàng trăm năm

Những câu chuyện mang yếu tố tâm linh kỳ bí, nhưng lại chất chứa trong đó nhiều ý nghĩa nhắn nhủ người dân trong làng ý thức hơn, có trách nhiệm hơn trong việc chăm sóc và bảo vệ rừng.

Từ nhỏ, ông Trần Quốc Toàn (65 tuổi) đã nghe cha kể về chuyện linh thiêng ở rừng Cấm Miếu. “Không ai dám phá rừng, chỉ tìm cách để bảo vệ nó thôi”, ông Toàn nói. Mà đúng là dân làng Nghi Sơn đồng tâm bảo vệ rừng. Mỗi nhóm gia đình cử 2 - 3 người luân phiên nhau đi kiểm tra hàng tuần, nếu phát hiện dấu hiệu khả nghi thì lập tức báo tin.

"Cứ đời này qua đời khác, người dân Nghi Sơn coi rừng như tính mạng của mình. Trong tâm trí của người dân, mất rừng là mất làng. Cánh rừng là báu vật, nó là tấm bình phong che chở dân làng mỗi mùa gió bão. Rừng tàn thì làng mạt", ông Toàn nói.

Ông Bùi Văn Hải - Phó Chủ tịch UBND xã Quế Hiệp cho biết, nhiều đời đã qua, người dân trong làng vẫn luôn gìn giữ và bảo vệ khu rừng như là một phần máu thịt của mình, không ai xâm phạm đến rừng. Ở vào thời điểm mà thiên tai, biến đổi khí hậu ngày càng khốc liệt thì người dân Nghi Sơn càng tích cực hơn trong việc phủ xanh đồi trọc bằng những dự án trồng rừng.

“Làng Nghi Sơn hiện có gần 150 hộ dân với trên 250 ha rừng trồng. Nếu tính bình quân thì một năm mỗi hộ thu nhập từ 50 - 60 triệu đồng từ rừng. Có thể nói, thôn Nghi Sơn là thôn “giàu” nhất của xã chúng tôi, và họ có được điều đó chính là nhờ rừng giữ nước, giữ đất - ông Hải chia sẻ.

Hàng năm, vào ngày 8 tháng Giêng, làng Nghi Sơn lại mở hội cúng bái tiền hiền, tạ ơn người khai hoang lập đất. Trong ngày hội của làng, “hương ước xanh” bảo vệ rừng Cấm Miếu sẽ lại được các cụ cao niên trong làng truyền lại cho con cháu. Với người dân Nghi Sơn, giữ rừng, giữ lời người xưa cũng là một cách tri ân tổ tiên vậy!