Giữ rừng... vì mục tiêu kép ở Điện Biên

Nhiều thân gỗ to ở rừng Mường Nhé.

Chiều cuối năm rét ngọt, cả không gian tinh màu trắng đục, sương bay là là vắt ngang cổ núi. Dưới chân Pu Huốt hoa dã quỳ nở vàng mê mải, rực lên những bông hoa chuối như những ngọn lửa hồng thắp sáng đêm đông. Đồng nghiệp tôi đi cùng hóm hỉnh: Nhìn những loài hoa dại ấy bừng lên trong màn sương giá rét làm cho cảnh vật bớt đi sự nghèo nàn và tẻ nhạt... giống như việc tỷ lệ che phủ rừng của Điện Biên được nâng lên là nhờ chính sách DVMTR, làm sáng lên bức tranh tổng thể bảo vệ rừng ở nơi đây.

Tôi giãy nảy... Ai lại ví như thế!?

Chúng tôi nhìn nhau cười, mỗi người dượt đuổi theo một sự suy nghĩ của riêng mình. Nhưng rõ ràng đồng nghiệp tôi nói là có cơ sở. Song công bằng mà nói, Điện Biên bây giờ đồi cũng bớt trọc hơn 5 năm trước, một phần do tỷ lệ che phủ của rừng cao su, song cũng một phần nhờ ý thức người dân nâng lên thông qua những bài học về tai họa thiên tai và một số chương trình, chính sách của Nhà nước.  Đặc biệt là từ chính sách DVMTR...

Được biết, trong vài năm trở lại đây 11 huyện thị, thành phố của tỉnh Điện Biên người dân đều được hưởng chính sách từ dịch vụ chi trả môi trường rừng (DVMTR). Nghĩa là, các hộ dân và các cộng đồng thôn bản... có diện tích rừng khoanh nuôi bảo vệ sau 5 năm được Quỹ Bảo vệ và Phát triển rừng tỉnh Điện Biên xác nhận có rừng thì người dân sẽ được hưởng lợi từ chính sách ấy tùy theo lưu vực sông mà các thủy điện đóng máy. Trong các lưu vực sông Đà, sông Mã... và nhiều nhánh sông nhỏ khác thì lưu vực sông Đà hiện nay người dân đang được hưởng chính sách DVMTR với số tiền thủy điện ủy thác trả cho dân cao nhất, đơn giá bình quân từ 500.000đ/ha/năm. Và đến năm 2016 lưu vực sông Đà tăng lên đến 822.703 đồng/ha/năm.

Bà Đặng Thị Thu Hiền, Giám đốc Quỹ Bảo vệ và Phát triển rừng tỉnh Điện Biên, cho biết: Sở dĩ các hộ dân có diện tích rừng tại các lưu vực sông Đà được nhận tiền từ chính sách chi trả DVMTR cao do lưu vực sông này có 3 nhà máy thủy điện lớn, gồm: Thủy điện Lai Châu, thủy điện Sơn La, thủy điện Hòa Bình và nhà máy nước Vinaconex.

Cũng theo đơn vị này báo cáo, năm 2019, tỉnh Điện Biên đã thực hiện chi trả trên 200 tỷ đồng cho 2.551 chủ rừng phân bố trên địa bàn các huyện: Điện Biên, Điên Biên Đông, Tủa Chùa, Tuần Giáo, Mường Ảng, Nậm Pồ, Mường Nhé, Mường Chà và Mường Lay.

Chúng tôi theo chân đoàn cán bộ Quỹ Bảo vệ và Phát triển rừng tỉnh Điện Biên có mặt tại xã Chung Chải, huyện Mường Nhé, tỉnh Điện Biên; để trả tiền bảo vệ rừng cho người dân từ chính sách chi trả DVMTR.

Già làng Lùng Quang Trung, trưởng nhóm nhận khoán bản Cây Muỗm, xã Chung Chải, huyện Mường Nhé, chia sẻ: Cộng đồng bản chúng tôi hợp đồng với Ban quản lý Khu bảo tồn thiên nhiên Mường Nhé, nhận khoán khoanh nuôi bảo vệ rừng đã được 5 năm. Nhóm chúng tôi bầu ra Ban Quản lý rừng cộng đồng và đại diện cho các thành viên trong nhóm ký hợp đồng với BQL Khu Bảo tồn... Nói thật là không có rừng và chính sách DVMTR thì chắc là chúng tôi biết làm gì để ăn... Hàng tuần chúng tôi chia nhau ra đi tuần tra rừng, lập chốt gác cửa ra vào rừng, phòng cháy chữa cháy rừng... Công việc chỉ có thế thôi, sẽ không vất vả nếu mình bảo vệ rừng tốt... Còn tiền nhận được từ việc khoanh nuôi, bảo vệ rừng nhóm chia đều cho các hộ... ai vi phạm sẽ bị trừ ngày công và đưa ra khỏi nhóm hưởng lợi từ rừng. Nên mọi người trong nhóm ai cũng cố gắng làm tốt. Có tiền DVMTR nên con cái được đi học, nhà cửa được dựng mới.

Thân cây cổ thụ ở Khu Bảo tồn thiên nhiên Mường Nhé

Được biết, chính sách chi trả DVMTR đã tác động nhiều mặt đối với môi trường rừng và cuộc sống của người dân, cả về kinh tế, xã hội và môi trường; là nguồn lực để phát triển rừng bền vững.

Trong đó về mục tiêu kinh tế, chính sách chi trả DVMTR góp phần tăng thu nhập cho các hộ gia đình, giúp nâng cao chất lượng cuộc sống, có nguồn thu nhập ổn định từ rừng. Về môi trường, chính sách chi trả DVMTR đã góp phần nâng cao hiệu quả công tác quản lý, bảo vệ rừng, tăng tỷ lệ độ che phủ rừng, diện tích rừng được chi trả nâng lên, hạn chế tình trạng phá rừng, lấn chiếm đất rừng, khai thác lâm sản trái phép. Đặc biệt, trong công tác phòng, chống ứng phó biến đổi khí hậu và những bài học đắt giá về thiên tai bão lũ, điển hình lũ ống xảy ra tại T.X Mường Lay năm 1990.

Bà Đặng Thị Thu Hiền, Giám đốc Quỹ Bảo vệ và Phát triển rừng tỉnh Điện Biên cho biết: Chính sách chi trả DVMTR đã tạo thu nhập ổn định cho hơn 53.000 hộ dân tham gia bảo vệ rừng trên địa bàn, trong đó lưu vực sông Đà thu nhập trung bình đạt 3 triệu đồng/hộ/năm. Riêng với khu vực huyện Mường Nhé trung bình mỗi hộ dân có thu nhập gần 10 triệu đồng mỗi năm, cá biệt tại bản Tả Ló San, xã Sen Thượng, huyện Mường Nhé, mỗi hộ đạt trung bình trên 100 triệu đồng/hộ/năm.

Đó chỉ là một trong những xã, những huyện của tỉnh Điện Biên nằm trong lưu vực sông Đà được hưởng tiền bảo vệ rừng từ 3 nhà máy thủy điện lớn nhất cả nước. Còn những xã, những huyện còn lại của tỉnh Điện Biên thì tiền công bảo vệ rừng vẫn còn rất thấp. Tuy nhiên, điều đó cũng làm cải thiện đáng kể vào việc bảo vệ rừng của người dân.

Nếu năm 2016 tỷ lệ che phủ rừng của Điện Biên đạt 38,5% (theo báo cáo kết quả kiểm kê rừng giai đoạn 2014 – 2016) thì đến nay tỷ lệ che phủ rừng của tỉnh Điện Biên đã nâng lên 42,25% (năm 2020) nhờ chính sách DVMTR. Đồng thời, đời sống của người dân tại vùng được hưởng chính sách này ngày càng được nâng lên và sống được nhờ rừng, theo đó tình trạng lũ ống, lũ quét... làm thiệt hại nhà cửa, tài sản của người dân cũng giảm đi. Đó là nhờ ý thức của đồng bào đã được nâng lên.