Giữ nguồn sống từ rừng

Chanh Nguyễn | 13/03/2023, 14:55

(TN&MT) - Không còn thói quen di dịch cư theo mùa lá vàng, người La Hủ - một trong 4 dân tộc ít người của tỉnh Lai Châu - nay đã quyết bám rừng, bảo vệ rừng nơi thượng nguồn sông Đà để giữ nguồn sống cho các thế hệ mai sau.

Tìm về nơi định cư của “tộc lá vàng”

Ngược dòng sông Đà, sau gần 5 giờ đồng hồ từ trung tâm huyện, chúng tôi đến Đồn Biên phòng Pa Vệ Sử - vùng sâu nhất của huyện Mường Tè, tỉnh Lai Châu.

Đồn Biên phòng Pa Vệ Sử đứng chân trên địa bàn xã Pa Vệ Sủ, quản lý, bảo vệ đoạn biên giới dài 31,556 km, với 7 mốc quốc giới (từ mốc 42 đến mốc 48 tiếp giáp với xã Gia Mễ, huyện Kim Bình của nước bạn Trung Quốc, quản lý 1 xã biên giới (Pa Vệ Sủ), gồm 12 bản, trong đó 5 bản giáp biên, với 2 dân tộc chủ yếu sinh sống đó là dân tộc La Hủ và dân tộc Mảng.

Trung tá Trần Đình Thọ - Chính trị viên Đồn biên phòng Pa Vệ Sử đưa chúng tôi đến bản Sín Chải B, nơi có đông đồng bào La Hủ sinh sống. Trung tá Thọ kể, người La Hủ trước đây thường có tên gọi là “tộc lá vàng” bởi lá lợp mái nhà của họ đổi sang màu vàng là họ lại di cư đi nơi khác.

Chính lối sống di cư gắn với tên gọi của người La Hủ đã khiến cuộc sống của họ bấp bênh. Không sống quần tụ đông đúc như nhiều dân tộc khác ở biên giới phía Bắc, người La Hủ sống biệt lập, mỗi gia đình với 2-3 nóc nhà là anh em thân thuộc cùng sống chung trên một ngọn núi. Họ dựng nhà lợp lá và tìm vạt đất tốt để phát cây, tra hạt, làm rẫy, gieo ngô. Khi lá trên mái lều úa vàng họ sẽ rời bỏ ngọn núi đó rồi đi đến một ngọn núi khác để tìm một chỗ đất canh tác tiếp. Cứ thế họ đi quanh năm suốt tháng, qua mùa mưa lại đến mùa khô, từ triền núi này sang triền núi khác. Họ nhẩm tính, khi nào nương lúa tra hạt đã chín thì họ vòng quay trở lại để thu hoạch. Chính vì thế, người La Hủ còn có tên gọi khác là dân tộc “lá vàng”.

Giờ đây, người La Hủ đã được an cư nên so với trước đây, đời sống đã có nhiều đổi khác. Vẫn cách sống bám rừng nhưng không phải là khai thác rừng mà là bảo vệ rừng, tìm nguồn lợi từ rừng, cuộc sống của bà con đang dần khởi sắc. Trung tá Thọ khoe, ở đây có cả những vườn sâm tiền tỷ.

lchau3.jpg
Lãnh đạo UBND tỉnh Lai Châu kiểm tra khu vườn ươm giống sâm tại huyện Mường Tè

Những vườn sâm tiền tỷ

Bản Sín Chải B thuộc xã Pa Vệ Sủ nằm trên đỉnh Pu Si Lung cao trên 1.500m so với mực nước biển, gồ ghề đá, một bên là núi cao, một bên là vực sâu. Dọc đường lên bản, lác đác những khu vườn được quây bởi lưới đen, ni lông che phủ mà theo Trung tá Thọ thì đó là những “vườn Sâm Lai Châu” đang được nhân giống. Những vườn sâm này có giá trị cả tỷ đồng.

Nhà của anh Pờ Và Hừ - Trưởng bản Sín Chải B sạch sẽ nằm ngay trên trục đường chính. Ngôi nhà khá rộng được làm từ gỗ, chia thành các gian, tách rời nhà với bếp.

Dẫn chúng tôi ra vườn sâm ngay phía bên kia đường, anh Hừ bảo: “Ngày trước mình hay theo bố lên rừng kiếm củ sâm về bán, đổi lấy gạo thóc thôi. Nhưng khai thác mãi cũng cạn kiệt, bố mình tìm cách trồng ở trên rừng, ở luôn đó để trông coi. Mấy năm trở lại đây, tỉnh rồi huyện, xã vận động người dân tham gia trồng sâm, giữ nguồn giống quý nên mình đi tìm hiểu cộng với sự giúp đỡ, hướng dẫn của cán bộ nên tự tin mở rộng rừng trồng”.

Giờ anh Hừ đã có một vườn sâm thuần và chuẩn giống. Anh đã khai thác từ rừng một số củ sâm to nhưng không đem bán như trước đây mà giữ lại để nhân rộng và chia sẻ với bà con trong bản.

“Mình là trưởng bản, mình không làm trước thì nói bà con không nghe đâu. Giá trị của sâm rất lớn nên giữ củ lại trồng lấy giống cũng rất may rủi. Nếu như không biết trồng, chăm đúng kỹ thuật thì hỏng củ sâm, mất từ chục triệu đến cả trăm triệu đồng. Chính vì thế nên mình phải tìm hiểu, rồi rút kinh nghiệm, sau đó chia sẻ với bà con”, anh Pờ Và Hừ bộc bạch.

 Đồng bào La Hủ sống tập trung tại 44 bản thuộc 5 xã (Pa Vệ Sử, Pa Ủ, Ka Lăng, Bum Tở và Nậm Khao) của huyện Mường Tè (tỉnh Lai Châu). Các xã này đều nằm ở vùng có độ cao trung bình từ 500 - 1.000m và có độ dốc lớn. Bản làng của người La Hủ do vậy đều nằm trên các sườn núi, gồm các khe nước chảy từ trên cao xuống. Hiện, số dân của người La Hủ ở Lai Châu là hơn 1 vạn người, chiếm khoảng 2.67% dân số của tỉnh. 

Lên núi cao trồng thuốc quý

Cây sâm mà Trung tá Thọ gọi là “vườn cây tiền tỷ” và anh Hừ đang trồng, nhân giống thành công đó là sâm Lai Châu. Sâm Lai Châu thuộc chi nhân sâm, họ ngũ gia bì, là dược liệu rất quý hiếm đã có từ rất lâu đời trên địa bàn tỉnh Lai Châu. Thân rễ thường được dùng làm thuốc bổ, cầm máu, tăng cường sinh lực, chống stress; lá, nụ hoa dùng làm trà uống có tác dụng kích thích tiêu hoá, an thần nên giá trị kinh tế trên thị trường cao.

Theo nghiên cứu, hàm lượng saponin toàn phần trong các mẫu sâm Lai Châu và sâm Ngọc Linh tương đương nhau (khoảng 20%). Hàm lượng saponin toàn phần trong các mẫu sâm Lai Châu thu ngoài tự nhiên trung bình khoảng 23%.

Về giá trị kinh tế, giá trên thị trường của Sâm Lai Châu là rất cao. Giá thu mua 01 kg sâm tươi giá trung bình 20 triệu đồng/kg, 01 kg sâm tươi 10 tuổi giá khoảng 50 triệu đồng, những lúc khan hiếm có thể lên tới 60-70 triệu đồng/kg.

Với giá trị cao như thế, cây sâm Lai Châu đã được tỉnh Lai Châu nghiên cứu để nhân giống và trồng thủ nghiệm thành công.

Vốn là cây ưa ẩm, ưa khí hậu mát quanh năm và lạnh về mùa đông nên rất phù hợp với khí hậu, thổ nhưỡng tại các xã Pa Vệ Sử, Ka Lăng, Thu Lũm, Tá Bạ của huyện Mường Tè và dãy núi Pu Sam Cap nằm giữa huyện Sìn Hồ và Tam Đường. Nhờ lợi thế đó, nhiều bản làng ở xã Pa Vệ Sử đã phát triển trồng sâm.

Hiện toàn xã Pa Vệ Sủ theo ước tính đã có khoảng trên 15ha trồng sâm của người dân và các doanh nghiệp tham gia liên kết trồng với gần 100 vườn, khu, dự án trồng sâm. Với chính sách mở của địa phương khuyến khích phát triển cây sâm, dự báo diện tích sẽ tiếp tục được mở rộng.

Đưa cây sâm Lai Châu phát triển vươn xa

Từ khoảng 10 năm trở lại đây, nhận thấy rõ tiềm năng phát triển cây sâm ở các vùng biên giới, vùng sâu, vùng xa, vùng đồng bào dân tộc, tỉnh Lai Châu đã đẩy mạnh nghiên cứu, tuyển chọn giống và đưa ra các chính sách khuyến khích để đưa cây sâm trở thành một cây trồng chủ lực, cây thoát nghèo.

lchau1.jpg

Cuối năm 2019, HĐND tỉnh Lai Châu đã thông qua Đề án phát triển một số cây dược liệu (trong đó có sâm Lai Châu) giai đoạn 2020 - 2025, tầm nhìn đến năm 2030 trên địa bàn tỉnh. Theo đó, tỉnh đã ban hành các chính sách hỗ trợ giống các loại cây dược liệu quý, hiếm; hỗ trợ bảo tồn, hoàn thiện quy trình sản xuất nhân giống; hỗ trợ phát triển trồng dược liệu hàng hóa, chi phí tư vấn xây dựng liên kết, hạ tầng phục vụ liên kết, chi phí chuyển giao, ứng dụng khoa học kỹ thuật mới; hỗ trợ hợp tác xã nông nghiệp tham gia chuỗi liên kết...

Cùng với việc hỗ trợ phát triển, Lai Châu đã triển khai hàng loạt các dự án bảo tồn và nhân giống sâu Lai Châu. Qua đó đã tuyển chọn được hàng chục ngàn cây mẹ và cây mô hình để chủ động nguồn giống đảm bảo chất lượng.

Không để người dân phát triển tự phát, tỉnh Lai Châu chủ trương thúc đẩy liên kết “4 nhà” nhà nông – nhà quản lý - nhà khoa học – doanh nghiệp. Với việc “trải thảm đỏ” cho nhà đầu tư, các doanh nghiệp trong và ngoài nước sớm cùng người dân bản địa liên kết chặt chẽ với nhau tạo thành những tổ chức kinh doanh có năng lực; chế biến thành các sản phẩm tiêu dùng, bảo vệ nhãn hiệu chứng nhận độc quyền cho Sâm Lai Châu; tăng cường quảng bá để không ngừng nâng cao vị thế, giá trị của Sâm Lai Châu.

Chỉ tính riêng bản Sín Chải B, hiện nay có 2 doanh nghiệp và 45 hộ dân (trong tổng số 53 hộ dân tộc La Hủ) trồng sâm Lai Châu. Thay vì trồng dưới tán rừng tự nhiên, cả 2 đơn vị cùng rất nhiều hộ dân đã đưa cây sâm về trồng tại bản theo mô hình nhà lưới.

Từ những thành công bước đầu tại xã Pa Vệ Sủ, huyện Mường Tè quyết tâm xây dựng kế hoạch nhằm đưa cây sâm Lai Châu trở thành cây chủ lực của vùng. Dự kiến, huyện Mường Tè sẽ ban hành Nghị quyết của Ban Chấp hành Đảng bộ huyện về phát triển cây sâm Lai Châu và một số cây dược liệu khác giai đoạn 2023 – 2025. Từ đó, người dân vùng biên, nhất là người La Hủ, sẽ có thêm sinh kế để thoát nghèo, vươn lên làm giàu.

Bài liên quan
  • Lai Châu phát triển cây dược liệu hướng giảm nghèo bền vững
    (TN&MT) - Phát triển cây dược liệu dưới tán rừng là một trong những chủ trương lớn của tỉnh Lai Châu. Từ chủ trương này Lai Châu đã ban hành rất nhiều chính sách hỗ trợ thu hút doanh nghiệp, hợp tác xã, hộ gia đình, cá nhân đầu tư, phát triển cây dược liệu dưới tán rừng. Đây là cơ hội giúp người dân, đồng bào các dân tộc thiểu số ở Lai Châu từng bước xóa đói giảm nghèo, vươn lên làm giàu chính đáng.

(0) Bình luận
Nổi bật
Bài học đồng lòng - từ khóa của thành công
Cách trung tâm huyện 23,5km, Chiềng Khoa như khối cơ bắp cuộn lên trên cánh tay của Vân Hồ. Nơi đây, ba năm về trước, xã Chiềng Khoa được công nhận xã Nông thôn mới đầu tiên. Đi tìm “điểm sáng” Chiềng Khoa, chúng tôi được nghe rất nhiều về hai chữ “đồng lòng”.
Đừng bỏ lỡ
  • Phú Yên: Tìm giải pháp cho những công trình nước sạch vùng nông thôn, vùng đồng bào DTTS
    (TN&MT) - Phú Yên là một trong số những địa phương chịu ảnh hưởng nặng nề của hạn hán. Người dân nhiều địa phương trong tỉnh, đặc biệt là khu vực miền núi thường xuyên thiếu nước sinh hoạt. Tuy nhiên, nghịch lý là hiện nay hàng chục công trình cấp nước sinh hoạt nông thôn tập trung do Nhà nước đầu tư xây dựng đã bị bỏ hoang từ nhiều năm qua.
  • Nuôi dê thương phẩm giúp nhiều hộ dân đổi đời
    Thời gian qua, việc chia sẻ kinh nghiệm nuôi dê thương phẩm và liên kết trong chăn nuôi, bao tiêu sản phẩm đang từng bước đem lại hiệu quả kinh tế lớn, đồng thời mở ra hướng đi mới cho hàng chục hộ dân ở huyện Yên Thế, tỉnh Bắc Giang. Theo số liệu báo cáo, ước tính tổng đàn Dê thương phẩm của huyện đến hết tháng 6/2023 đạt khoảng 10.000 con.
  • Mường Lát (Thanh Hóa): Cuộc sống mới ở khu tái định cư
    Bản Ón, xã Tam Chung, huyện Mường Lát (Thanh Hóa) có 100% là đồng bào dân tộc Mông sinh sống. Đa số người dân trong bản thuộc diện hộ nghèo và cận nghèo. Phần lớn các hộ dân dựng nhà bên những sườn núi cheo leo, nên luôn phải đối mặt với nguy cơ lũ quét, sạt lở rất cao vào mùa mưa lũ. Nhưng giờ đây người dân trong bản không còn phải nơm nớp lo sợ, bởi khu tái định cư do Nhà nước đầu tư khang trang, đồng bào đã và đang bắt tay vào xây dựng cuộc sống mới.
  • Bắc Quang - Hà Giang: Nỗ lực giúp dân xóa nghèo bền vững
    Thực hiện Nghị quyết số 05-NQ/TU, ngày 1/11/2020 của Ban Chấp hành Đảng bộ tỉnh Hà Giang về Chương trình cải tạo vườn tạp, phát triển kinh tế vườn hộ để tạo sinh kế cho người dân, giảm nghèo bền vững giai đoạn 2021 - 2025, huyện Bắc Quang đã chủ động tuyên truyền, xây dựng kế hoạch và triển khai hiệu quả giúp hàng chục hộ dân xóa nghèo và vươn lên khá giả.
  • Sắc xanh xứ đạo xã Phú Sơn
    Bà con giáo xứ tại xã Phú Sơn, thị xã Nghi Sơn (Thanh Hóa) luôn nêu cao phương châm sống “tốt đời đẹp đạo”, tự giác nâng cao ý thức bảo vệ môi trường, giữ gìn vệ sinh đường làng, ngõ xóm.
  • Theo chân cán bộ kiểm lâm “cắm bản”
    (TN&MT) - Dọc theo những con đường đến với xã vùng biên Phiêng Pằn của huyện Mai Sơn (Sơn La), trên những quả đồi bạc màu, hoang hóa ngày nào, đang xanh lên màu xanh của những cánh rừng. Trong thành công ấy, có bóng dáng, sự nỗ lực quên mình của người kiểm lâm viên địa bàn ngày ngày “bám đất, bám rừng”.
  • Cây dược liệu- Cây xóa nghèo bền vững ở các huyện miền Núi
    Cùng với chính sách xóa đói, giảm nghèo của Chính phủ, trong những năm gần đây, Tỉnh ủy, UBND tỉnh Thanh Hóa đã đưa ra nhiều chương trình xóa đói, giảm nghèo cho bà con các huyện miền Núi. Trong những chương trình đó thì phát triển nguồn lực tại chỗ là một trong những thế mạnh của người dân như: Phát triển và bảo vệ rừng, trồng cây lâm nghiệp, nông nghiệp, trồng dược liệu… Nhờ đó, người dân vùng sâu, vùng xa Xứ Thanh đã thoát nghèo bền vững.
  • Lễ cầu mưa của dân tộc Hà Nhì
    (TN&MT) - Hàng năm từ 15/5 - 15/7 (âm lịch) người Hà Nhì ở Mường Nhé (Điện Biên) lại chuẩn bị cho Tết mùa mưa (Dế khù chà – theo tiếng Hà Nhì). Đây là dịp để người Hà Nhì cầu mong cho mưa thuận gió hòa, vụ mùa tốt tươi, con cháu họ được sum vầy hạnh phúc. Ngoài ý nghĩa tín ngưỡng tâm linh thì đó còn là thời điểm họ cảm tạ thần mưa đã dâng nước suối đủ tưới mát cây cối, ruộng đồng, không làm lũ ống, lũ quét... Cảm tạ đất trời đã che chở họ trong cả một năm qua.
  • Người Mạ giữ rừng vì giá trị truyền thống
    (TN&MT) - Nghề giữ rừng tại Vườn Quốc gia Tà Đùng (xã Đắk Som, huyện Đắk G’long) đã mang lại nguồn thu nhập cho các hộ đồng bào dân tộc thiểu số người Mạ từ khoản kinh phí từ dịch vụ môi trường rừng. Với đại đa số các hộ dân tại đây, giữ rừng không chỉ mang lại thu nhập mà còn là trách nhiệm với tổ tiên và các thế hệ mai sau bởi nghề rừng được xem như một nghề truyền thống.
  • Đồng bào Cơ Tu giữ rừng
    (TN&MT) - Ngàn đời nay, đồng bào Cơ Tu ở huyện Tây Giang (Quảng Nam) xem rừng như người Mẹ vĩ đại che chở mang lại sự sống cho dân làng. Chính từ sự ngưỡng vọng, tôn vinh, trân trọng ấy nên người dân Tây Giang luôn yêu quý, bảo vệ rừng.
  • Chính sách cấp nước sạch cho bà con dân tộc thiểu số
    (TN&MT) - Hiện nay, nhiều thôn bản vùng đồng bào dân tộc thiểu số (DTTS) và miền núi, điều kiện cơ sở hạ tầng còn rất khó khăn và thiếu thốn, đặc biệt là thiếu nguồn nước sạch cho sinh hoạt của người dân. Chương trình mục tiêu quốc gia phát triển kinh tế - xã hội vùng đồng bào DTTS và miền núi giai đoạn 2021-2025 đã đưa vấn đề hỗ trợ nước sinh hoạt bao gồm hỗ trợ nước sinh hoạt phân tán và hỗ trợ nước sinh hoạt tập trung là một trong những trọng điểm.
  • Kinh nghiệm giữ rừng của người Tày Lạng Sơn
    Thôn Đông Đằng, xã Bắc Quỳnh (Bắc Sơn, Lạng Sơn) nằm cạnh một rừng nghiến cổ thụ xanh mướt. Bao đời nay, bằng tấm lòng yêu rừng, giữ rừng của người dân nơi đây, hàng trăm gốc nghiến quý giá vẫn giữ nguyên vẹn, sừng sững như minh chứng sống cho những thăng trầm, đổi thay trên vùng đất cách mạng Bắc Sơn.
POWERED BY ONECMS - A PRODUCT OF NEKO