Gìn giữ môi trường nơi cửa Phật: Gieo nhân sạch - nhận quả lành

Là một ngôi chùa thiên tạo, chùa Hang (Cốc Tự) xưa thuộc địa bàn Vạn Tác, xã Đồ Sơn, huyện Nghi Dương, phủ Kinh Môn, tỉnh Hải Dương. Nay chùa ở khu 1, thuộc phường Hải Sơn, quận Đồ Sơn, thành phố Hải Phòng.

Ngôi cổ tự huyền bí…

Chùa Hang được cho là nơi đầu tiên Phật giáo du nhập vào Việt Nam. Nguồn gốc hình thành nên ngôi cổ tự linh thiêng này gắn liền với những truyền ngôn mang chất huyền thoại mà người dân xứ Vạn Sơn (phường Vạn Sơn nay đã được sáp nhập với phường Ngọc Hải thành phường Hải Sơn) bao đời nay vẫn hằng tự hào và cung kính lưu giữ.

Chùa Hang được coi là nơi đầu tiên Phật giáo du nhập vào Việt nam

Theo truyền miệng của các bậc tiền nhân, có một nhà sư nước Thiên Trúc (Ấn Độ) gọi là "Sư Bần" đi thuyền theo đường biển đến cập bến Vạn Sơn để truyền đạo và tu hành tại đây từ thế kỷ thứ II trước Công nguyên. Ngài đã chọn một hang núi đẹp có giếng nước trong mát dưới chân đỉnh Mẫu Sơn ngay giáp bờ biển để dựng chùa làm nơi thuyết pháp, sau ngài thi tịch tại chùa.

Sau này, theo nghiên cứu của một số nhà Sử học, Văn hóa, Phật giáo, chùa Hang Vạn Sơn - Ngôi cổ tự độc đáo đứng ở vị trí "trên là núi, dưới là biển, trong hang có giếng nước trong" phù hợp với các đặc điểm của chùa Hang Đồ Sơn, khẳng định đây chính là điểm đầu tiên Phật giáo theo đường biển du nhập vào nước ta.

Từ đây, Đạo Phật truyền lên vùng Luy Lâu của xứ Kinh Bắc (thuộc Thuận Thành, Bắc Ninh) và tiếp tục lan tỏa đến các miền quê Việt Nam. Khẳng định của các nhà nghiên cứu có nhiều điểm trùng hợp với những truyền ngôn mà người dân Vạn Sơn đã bao đời tự hào truyền tụng.

"Chùa Hang cảnh vật nhiệm màu/ Ấy là Phật mọc hay bầu Tiên xây"

Nằm ở vị trí đắc địa nên thời Pháp thuộc, dải đất duyên hải Vạn Sơn đã từng được người Pháp chọn làm nơi xây dựng  kho xăng, sân bay quân sự, cảng biển… phục vụ cho cuộc chiến và ý đồ khai thác Đông Dương. Cư dân Vạn Sơn bị chính quyền thực dân o ép rời khỏi làng mạc, chùa Hang Vạn Sơn vì thế đã có một thời gian dài trở nên đìu hiu, hoang vắng.

Hòa bình lập lại, từ năm 1954, cư dân Vạn Sơn hồi hương an cư, lạc nghiệp vun đắp nên nền cốt hưng thịnh sầm uất cho vùng duyên hải đắc địa này. Ngôi Cổ Tự lại hồi sinh, dập dìu phật tử thập phương tìm về lễ Phật, cầu an và thả mình nơi nước non phong cảnh hữu tình.

Tới năm 1967, để thuận tiện cho việc che giấu tài liệu kháng chiến nên tiểu đoàn công binh đã phá rộng lòng hang chừng 8 m ở chỗ cửa. Chiến tranh cũng khiến cảnh chùa bị ảnh hưởng ít nhiều, bệ thờ đá và những bài thơ đề vịnh Chùa Hang khắc trên vách đá đều bị hư hỏng.

Nhiều Phật tử chăm chút cây cối, cảnh quan và bảo vệ môi trường chùa Hang

Gieo nhân sạch - nhận quả lành!

Đầu năm 2000, Đại đức Thích Giác Hiệu đã về đây trụ trì, chùa Hang được gìn giữ, tu bổ, mở rộng như ngày nay. Theo Đại đức Thích Giác Hiệu, 10 năm đầu tiên về đây là quãng thời gian khó khăn nhất trong công việc tu hành và xây dựng chùa, cũng là 10 năm để xây dựng niềm tin trong nhân dân, đưa Đạo Phật đi sâu hơn vào nếp sống, văn hóa của người dân Vạn Sơn. Nhiều năm qua, phật tử Vạn Sơn cùng phật tử thập phương đã có công lao, tâm đức rất lớn tôn tạo ngôi cổ tự "trên là núi, dưới là biển, trong hang có giếng nước trong" thành điểm du lịch, thể hiện điểm nhấn lịch sử văn hóa Phật giáo Việt Nam.

Ngoài các chư tăng, chùa Hang luôn được các phật tử nơi đây gìn giữ sạch sẽ. Nhiều Phật tử dành thời gian, công đức để chăm chút cây cối, cảnh quan và bảo vệ môi trường.

Theo Đại đức Thích Giác Hiệu, trên cơ sở triết lý Duyên khởi, Phật giáo cho rằng, những hiểm họa về môi trường, biến đổi khí hậu toàn cầu, vấn nạn nghèo đói... mà nhân loại ngày nay đang đối mặt là chính từ hậu quả của tư duy và hành động “Tham, Sân, Si” của con người đối với thế giới tự nhiên.

Phật giáo cho rằng, những hiểm họa về môi trường... chính là hậu quả “Tham, Sân, Si” của con người đối với thế giới tự nhiên.

Đại đức Thích Giác Hiệu cho rằng, giáo dục để chư tăng, phật tử, nhân dân và du khách cùng yêu và bảo vệ môi trường sống cũng là định hướng sống thiện, giúp hình thành thói quen có ý thức, trước hết vì chính sức khoẻ của bản thân và sau là vì môi trường trong lành cho xã hội. Gieo nhân sạch – nhận quả lành, ấy chính là Đạo Phật nhập thế, Đạo Phật đã được phát sinh từ trong lòng của cuộc đời, được nuôi dưỡng bởi cuộc đời và đang tồn tại vì cuộc đời.

Đến với chùa Hang hôm nay, phật tử và du khách thập phương sẽ được hoà vào không gian yên ả, trong lành, trút bỏ mọi vấn vương bụi trần, được tận mắt chiêm ngưỡng ngôi chùa tráng lệ, uy nghi, thả hồn vào chốn "Cảnh Tiên", đúng như phác họa của một tao nhân mặc khách nào đó đã từng đặt chân đến đây: "Chùa Hang cảnh vật nhiệm màu/ Ấy là Phật mọc hay bầu Tiên xây" (Đồ Sơn phong cảnh ngâm).