Giảm rủi ro thiên tai sẽ thúc đẩy bình đẳng, cải thiện khả năng phục hồi

Theo nhiều ước tính khác nhau, hiện nay, có tới 75% các hiện tượng thời tiết khắc nghiệt liên quan đến biến đổi khí hậu và hiện tượng này gia tăng bởi lượng khí thải carbon.

Những quốc gia chịu thiệt hại lớn nhất do thiên tai là những nước ít gây ra vấn đề liên quan đến biến đổi khí hậu nhất. Theo số liệu của Liên hợp quốc, từ năm 1970 đến năm 2019, khoảng 91% tổng số ca tử vong do các mối nguy hiểm về thời tiết, khí hậu và nước xảy ra ở các nước đang phát triển.

Bất bình đẳng và thảm họa - hai mặt của một vấn đề

Bất bình đẳng và tình trạng dễ bị tổn thương do thiên tai là hai mặt của cùng một vấn đề: khả năng tiếp cận các dịch vụ không đồng đều như tài chính và bảo hiểm khiến những người có nguy cơ cao nhất phải đối mặt với nguy cơ thiên tai. Trong khi đó, tác động của thiên tai làm trầm trọng thêm sự bất bình đẳng và đẩy những người có nguy cơ cao nhất vào cảnh nghèo đói.

Tổng thư ký Liên hợp quốc António Guterres cho biết: “Năm 2023 đã phá vỡ các kỷ lục về nhiệt độ và chứng kiến hạn hán, hỏa hoạn và lũ lụt kỷ lục trên khắp thế giới. Nghèo đói và bất bình đẳng đang làm trầm trọng thêm những thảm họa này. Trong khi đó, những người ít gây thiệt hại nhất thường gặp rủi ro lớn nhất do thời tiết khắc nghiệt. Họ có thể sống ở những nơi dễ bị lũ lụt và hạn hán hơn; và họ có ít nguồn lực hơn để giải quyết thiệt hại và phục hồi sau đó. Kết quả là họ phải chịu thiệt hại một cách không tương xứng và có thể lâm vào cảnh nghèo đói nghiêm trọng hơn”.

Các số liệu thống kê nói lên điều đó và những con số này cho thấy tính cấp bách của chiến dịch quốc tế, do ông Guterres dẫn đầu, nhằm đảm bảo rằng mọi người trên Trái đất được bảo vệ bởi Hệ thống Cảnh báo sớm cứu mạng sống vào cuối năm 2027.

Tuy nhiên, 50% số quốc gia trên toàn cầu không có hệ thống cảnh báo sớm đầy đủ và thậm chí còn ít quốc gia hơn có khung pháp lý để liên kết các cảnh báo sớm với việc lập kế hoạch, chuẩn bị và hành động dự báo trước tình huống khẩn cấp. Người dân ở Châu Phi, Nam Á, Nam và Trung Mỹ cũng như các quốc đảo nhỏ có nguy cơ tử vong do thảm họa khí hậu cao gấp 15 lần.

Trong 50 năm qua, số lượng thảm họa được ghi nhận đã tăng gấp 5 lần, một phần là do biến đổi khí hậu do con người gây ra đang làm tăng thêm gánh nặng cho thời tiết. Xu hướng này sẽ tiếp tục. Văn phòng Giảm thiểu Rủi ro Thiên tai của Liên hợp quốc (UNDRR) dự báo nếu không có hành động nào được thực hiện, số lượng thảm họa quy mô vừa hoặc lớn sẽ lên tới 560 vụ mỗi năm - hoặc 1,5 vụ mỗi ngày - vào năm 2030.

Sự xuất hiện của thời tiết khắc nghiệt và những ảnh hưởng của biến đổi khí hậu sẽ làm tăng thêm khó khăn, sự không chắc chắn cũng như tính phức tạp của các nỗ lực ứng phó khẩn cấp trên toàn cầu.

Tìm giải pháp phá vỡ vòng luẩn quẩn đói nghèo và thiên tai

Ông Guterres kêu gọi các nước phá vỡ vòng luẩn quẩn đói nghèo và thiên tai bằng cách tôn trọng Thỏa thuận Paris 2015, phấn đấu đạt được các Mục tiêu Phát triển Bền vững (SDGs) và thực hiện Khung Sendai về Giảm thiểu rủi ro thiên tai.

Một trong những công cụ để giải quyết tình trạng bất bình đẳng ở cấp độ toàn cầu là Quỹ Tổn thất và Thiệt hại dự kiến sẽ được vận hành tại hội nghị khí hậu COP28 vào đầu tháng 12 tới.

Một sáng kiến quan trọng khác là đảm bảo rằng những cảnh báo sớm về cứu mạng sẽ đến được với mọi người trên hành tinh vào cuối năm 2027.

Tại Hội nghị thượng đỉnh về tham vọng khí hậu của Liên hợp quốc vào tháng 9, Chương trình Phát triển Liên hợp quốc (UNDP) đã công bố một dự án hợp tác, quy mô lớn nhằm thiết lập Hệ thống cảnh báo sớm ở một số quốc gia dễ bị tổn thương nhất bởi khí hậu trên thế giới, trong đó khoản đầu tư ban đầu là 1,3 triệu USD từ Quỹ Khí hậu Xanh (GCF) sẽ được sử dụng cho nhóm quốc gia đầu tiên. Những quốc gia này bao gồm Antigua và Barbuda, Campuchia, Chad, Ecuador, Ethiopia, Fiji và Somalia.

Được xây dựng bởi UNDP, Tổ chức Khí tượng Thế giới (WMO), UNDRR, Liên minh Viễn thông Quốc tế (ITU) và Liên đoàn Chữ thập đỏ và Trăng lưỡi liềm đỏ quốc tế (IFRC), dự án này là một đóng góp quan trọng để hiện thực hóa sáng kiến Cảnh báo sớm cho tất cả mọi người của Tổng thư ký Liên hợp quốc.

Tính toàn diện là một phần không thể thiếu của Cảnh báo sớm cho tất cả, đảm bảo rằng các thông điệp đến được với tất cả các bộ phận dân cư, bất kể tình trạng kinh tế xã hội, ngôn ngữ hoặc khả năng thể chất. Điều này đảm bảo các nhóm dễ bị tổn thương, như cộng đồng thu nhập thấp, người khuyết tật, không bị bỏ lại phía sau trong việc tiếp nhận thông tin quan trọng.

“

“Cảnh báo sớm cho tất cả mọi người có thể giúp thu hẹp khoảng cách về bình đẳng bằng cách đảm bảo rằng những nhóm dân cư dễ bị tổn thương và bị thiệt thòi nhận được thông tin và hỗ trợ kịp thời, giảm thiểu những tác động không cân xứng mà thảm họa thường gây ra cho những cộng đồng này. Trong năm 2024, Liên hợp quốc sẽ tăng cường hỗ trợ cho các quốc gia thông qua các trung tâm chuyên môn trong khu vực và bằng cách đáp ứng các nhu cầu ưu tiên được xác định ở các quốc gia thông qua các cơ chế tài trợ như sáng kiến Hệ thống cảnh báo sớm và rủi ro khí hậu, Cơ sở tài trợ quan sát có hệ thống và thông qua sự hợp tác của Liên hợp quốc với Quỹ Khí hậu Xanh và các đối tác khác”.

Tổng thư ký WMO, Giáo sư Petteri Taalas