“Giấc mơ” trà hoa vàng

Khi tri thức… về làng

Hà Minh Tuấn sinh ra và lớn lên ở bản Cọ Muồng, xã Châu Kim, huyện Quế Phong (tỉnh Nghệ An). Tốt nghiệp Khoa Nông Lâm, Trường Đại học Vinh, chàng trai trẻ Hà Minh Tuấn đã vượt qua nhiều ứng viên nặng ký để trở thành Phó Chủ tịch xã Châu Kim theo “Dự án thí điểm tuyển chọn 600 trí thức trẻ ưu tú, có trình độ đại học tăng cường về làm Phó Chủ tịch UBND xã thuộc 64 huyện nghèo”. Tuấn nói, anh rất may mắn được về chính mảnh đất quê hương mình công tác, đó không chỉ là niềm vui mà còn là khát vọng được cống hiến chút kiến thức mình đã học được trên ghế nhà trường cho bản làng, quê hương.

“Ý tưởng nhân giống cây trà hoa vàng cũng xuất phát từ khát vọng này. Quê tôi rất nghèo, đất đai sản xuất ít, chỉ toàn rừng là rừng. Nhưng người dân khai thác từ rừng mãi thì cũng sẽ cạn kiệt. Phải vừa khai thác vừa bảo vệ rừng, đó mới là sinh kế bền vững. Từ nhỏ tôi đã được biết đến cây trà hoa vàng. Ông bà tôi cũng thường hái trà hoa vàng về sử dụng, nghe nói chữa được nhiều loại bệnh tật, nhất là ngăn ngừa tế bào ung thư. Nhưng cây trà hoa vàng lại mọc phân tán trong rừng, để thu hái được nó cũng kỳ công lắm. Và, thường thói quen của bà con là chỉ thu hái mà ít bảo vệ, chăm sóc. Về xã, trong nhiều cuộc luồn rừng tuần tra, tôi mê mẩn trước sắc hoa vàng óng ánh. Từ đó, ý tưởng “rước” cây trà hoa vàng về vườn nhà đã loé lên” - Tuấn tâm sự.

Cây trà hoa vàng giống của anh Hà Minh Tuấn

Tuấn kể tiếp, năm 2007, anh được điều về làm Phó Chủ tịch xã Châu Kim, phụ trách về mảng nông nghiệp. Nhờ đó, anh có điều kiện để hiểu hơn về cây trồng, vật nuôi ở quê hương mình. Và cũng chính những ngày luồn rừng, tìm hiểu, anh mới nóng ruột về cây trà hoa vàng đang bị thu hái vô tội vạ. Nếu không có phương án bảo tồn, phát triển thì sợ rằng ngày cây trà hoa vàng biến mất sẽ không còn xa. Trong lúc giá trị kinh tế của nó là rất cao. Hiện, 1kg trà hoa vàng sấy khô có giá từ 6 - 8 triệu đồng.

“Trà hoa vàng cứ lóe nở trước mắt tôi mỗi ngày. Tôi ước ao một ngày, vườn rừng nhà mình vàng rộm màu hoa. Ngặt là, mình chưa thể đủ kiến thức và kinh nghiệm để có thể nhân giống loại cây này. Không còn cách nào khác, phải tiếp tục đi học thôi” - Tuấn chia sẻ.

Thế là Tuấn lại khăn gói đi học cao học. Và, đề tài nghiên cứu của Tuấn cũng không gì khác ngoài trà hoa vàng. Tuấn đã đi hết Sóc Sơn, Quảng Ninh, Vĩnh Phúc… tìm gặp bao nhiêu chuyên gia, thậm chí mời họ về tận Châu Kim để hướng dẫn kỹ thuật ươm giống, chiết cành, chăm sóc… thất bại không biết bao nhiêu mà kể.

Khi chọn đề tài ở trường, các thầy biết Tuấn chọn cây trà hoa vàng thì tỏ ra e ngại, vì thực tế đây là đề tài khó và cũng chưa có ai làm đề tài nghiên cứu về nhân giống cây trà hoa vàng ở Quế Phong. Tuy nhiên, bằng quyết tâm và những kiến thức, sự am hiểu của bản thân về trà hoa vàng Quế Phong, anh đã thuyết phục được các thầy duyệt đề tài để bắt tay vào làm. Tuy thất bại không ít nhưng Tuấn không hề nản chí, trái lại, những khó khăn này càng làm anh có thêm quyết tâm phải thành công với cây trà hoa vàng trên chính quê hương mình.

Vườn ươm giống trà hoa vàng của anh Tuấn được kỳ vọng sẽ nhân lên diện tích, mang lại giá trị kinh tế cao ở vùng cao Quế Phong

Chờ đợi những vụ hoa

Trà hoa vàng không cao, to, xum xuê như cây chè rừng dại. Nó kín đáo khép mình trong những bụi cây rậm rạp. “Tôi trồng các cây ăn trái, cây quế trước, rồi mới trồng trà hoa vàng. Đó là lợi ích kép, lấy ngắn nuôi dài. Vừa có hoa quả thu hoạch sớm, cây ăn trái lại là cây chắn gió, che nắng cho trà hoa vàng. Trà hoa vàng phải có cây khác che chắn, có bóng râm mới khỏi bị cháy nắng” - Tuấn nói về đặc tính cơ bản của cây trà hoa vàng.

Hà Minh Tuấn cho biết, từ năm 2012, thời gian nghiên cứu đề tài của anh chủ yếu là ở trong rừng. Ban đầu, anh đào cây non về trồng thử nghiệm, nhưng cây rất khó sống, gieo hạt thì tỷ lệ nảy mầm rất thấp. Không nản, anh chuyển sang áp dụng kỹ thuật dâm hom. Vất vả và tốn kém nhất là làm sao có được nguồn cành giống, trong lúc không thể tự một mình vào rừng để chọn cành, anh đã thuê người dân bản giúp sức. Nhưng kinh phí quá eo hẹp, anh đã phải dùng sổ lương để vay ngân hàng 140 triệu đồng…

Có ít nguồn vốn vay, Tuấn bắt tay ngay vào công việc. Thế nhưng, do chưa có kinh nghiệm nên lứa đầu tiên thất bại thảm hại, toàn bộ số cành cắt về gần như chết hết. Tìm đọc các tài liệu, đối chiếu với khí hậu và thổ nhưỡng ở Quế Phong, Tuấn phát hiện nguyên nhân là do mình dâm sai mùa, nó phải dâm vào mùa xuân. Anh chờ cho đến cuối năm mới dâm hom đợt tiếp theo. Lần này, anh đã thành công bước đầu, cây đã nảy mầm, lộc non nhú lên từng ngày.

Hơn 5.000 gốc trà hoa vàng của anh Tuấn đã dâm hom thành công

Nói về công đoạn dâm hom trà hoa vàng mới biết Tuấn đã kỳ công biết chừng nào. Từ những cành giống, chăm bẵm như chăm con trẻ, qua rất nhiều khâu, mà khâu nào cũng cần sự chăm sóc tỉ mỉ, khoa học mới có kết quả.

Vừa hướng dẫn chúng tôi tham quan vườn ươm, Tuấn vừa giải thích: Khâu đầu tiên là phải chọn cho được những cành trà hoa vàng khỏe, đẹp để làm giống. Tiếp đó là trộn đất và các loại phân bón với một tỷ lệ thích hợp để đóng bầu. Khi đã dâm giống vào bầu thì hết sức chú ý đến công đoạn nước tưới. Loại cây này có đặc điểm là sống ở nơi ẩm ướt nên phải tưới tắm thường xuyên. Khi cây đã cứng cáp, chừng 7 - 8 tháng thì phải cắt cành, đổi bầu đất cho cây để kích thích bộ rễ phát triển phù hợp. Chừng 1 năm tuổi là có thể đem ra trồng được. Tuấn cho biết, hiện vườn nhà anh đã trồng được hơn 3.500 cây trên diện tích hơn 3ha, cuối năm nay khi mùa xuân đến thì anh sẽ trồng thêm khoảng 3.000 - 4.000 cây nữa.

Thấy tôi băn khoăn về số cây giống trong vườn ươm nhiều hơn nhu cầu, Tuấn giải thích: “Số còn lại tôi cho bà con trong bản để họ cùng trồng. Từ ngày nhân giống thành công đến nay, tôi đã cung cấp cho bà con hơn 10.000 cây, nhiều gia đình đã mạnh dạn cải tạo vườn tạp để trồng trà hoa vàng rồi”.

Sau khi biết Tuấn ươm thành công giống trà hoa vàng bản địa, không chỉ người dân ở đây mà nhiều anh em, bạn bè ở khắp nơi đều liên hệ để xin mua giống về trồng nhưng anh không bán mà ưu tiên chia giống cho bà con dân bản. “Cây giống thì cứ giúp bà con trước đã, chừng nào mọi người thấy hiệu quả kinh tế từ trà hoa vàng mang lại thì tự khắc họ sẽ tìm đến mua giống. Khi đó bán cũng chưa muộn” - Tuấn quả quyết.

Cái nắng vàng nhạt buổi cuối chiều ở miền sơn cước đang như trùm kín đồi trà hoa vàng của anh Hà Minh Tuấn. Chia tay Châu Kim, tôi cứ nóng lòng mong sớm đến ngày quay trở lại vườn cây của chàng “tri thức trẻ” để chứng kiến những cánh trà hoa vàng khoe sắc. “Chỉ 2 năm nữa thôi Nhà báo ơi, khi đó khu vườn này sẽ là một màu lấp lánh ánh hoa vàng” - Tuấn khẳng định chắc nịch.