(TN&MT) – Thủy tùng là loài cây quý hiếm, có tên trong sách đỏ Việt Nam và chỉ còn lại với số lượng rất ít ở Đắk Lắk. Nhiều năm nay, tỉnh Đắk Lắk đã có nhiều chủ trương, chính sách chú trọng quy hoạch, bảo tồn và phát triển loài cây có nguy cơ tuyệt chủng này.
Có nguy cơ “ngạt thở”
Thủy tùng (hay còn gọi là Thông nước) có tên khoa học là Glyptostrobus pensilic, là loài cây xuất hiện cách đây khoảng 10 triệu năm và được xem là hóa thạch sống của ngành hạt trần. Loài cây này không chỉ có ý nghĩa về mặt khoa học mà còn có giá trị kinh tế do gỗ có mùi thơm, không bị cong vênh, mối mọt, có hoa vân, màu sắc rất đẹp được ưa dùng để làm các đồ thủ công mỹ nghệ, làm các vật dụng trong gia đình. Vì những lẽ đó, suốt một thời gian dài, loài cây này đã bị tàn phá rồi bị săn lùng đến cạn kiệt.
Theo UBND tỉnh Đắk Lắk, thuỷ tùng trên thế giới chỉ còn ở tỉnh Đắk Lắk của Việt Nam, với 250 cây. Trong đó, thủy tùng tập trung nhiều nhất ở 2 quần thể tự nhiên Ea Ral (huyện Ea H’Leo) và Trấp K’sơr (huyện Krông Năng).
Quần thể tự nhiên Trấp K’sơr có diện tích trên 60ha nhưng chỉ có 21 cây thủy tùng. Các cây ở đây có tuổi đời từ 40 – 600 năm, cây bé nhất có đường kính khoảng 30cm, lớn nhất phải 3 – 4 người ôm. Vào năm 2012, Trạm quản lý bảo vệ rừng Trấp K’Sơr (thuộc Ban quản lý Khu bảo tốn loài – sinh cảnh Thông nước Đắk Lắk) đã được thành lập với biên chế 6 thành viên, nhiệm vụ chính là bảo vệ 21 cây thủy tùng còn lại. Các cây thủy tùng tại đây hiện đã được đánh số thứ tự, bảng tên, khoanh vùng, cấm người dân vào rừng khai thác. Ban quản lý khu bảo tồn loài sinh cảnh - Thông nước Đắk Lắk thường xuyên tuyên truyền, vận động người dân ở gần khu bảo tồn thực hiện công tác bảo vệ rừng và phòng cháy chữa cháy, phòng chống phá rừng. Tuy nhiên, do lực lượng mỏng, cơ sở vật chất phục vụ cho công tác bảo tồn còn thiếu thốn, công tác bảo vệ loài cây quý này vẫn gặp phải rất nhiều khó khăn.
Vào năm 2012, tỉnh Đắk Lắk đã có chủ trương xây dựng một con đập có chiều dài 300m tại khu sình lầy để giữ nước cho cây thủy tùng sinh trưởng, phát triển và nước tưới phục vụ sản xuất của bà con. Do thiết kế xây dựng đập có vấn đề trong khâu xả nước nên nước trong hồ luôn ở mức cao, sình lầy nhiều, ảnh hưởng trực tiếp đến quá trình phát triển của cây và gây khó khăn cho công tác tuần tra, bảo vệ.
Anh Trịnh Duy Hải - cán bộ Trạm quản lý bảo vệ rừng Trấp K’Sơr, chia sẻ: “Vào mùa mưa, mực nước tại khu sình lầy cao hơn 1m, anh em trong trạm phải lội nước sình hơn 2 tiếng ban đêm mới đi được hết các cây. Nhiều hôm mưa to, nước lớn thì không thể vào sâu bên trong được. Lội sình lạnh lẽo, nhiều đĩa nhưng chúng tôi không sợ, chỉ sợ thủy tùng bị ảnh hưởng thôi”.
Ông Trần Xuân Phước (Giám đốc Ban quản lý khu bảo tồn loài sinh cảnh - Thông nước Đắk Lắk), cho biết: “Cây Thông nước là loài cây có rễ khí sinh không bị ngập, phát sinh từ rễ bên, cao khoảng 30cm và mọc từ gốc ra xa đến 6 – 7m. Hiện tại, cả 2 quần thể tự nhiên Ea Ral và Trấp K’sơr đang được bảo vệ một cách nghiêm ngặt nhưng gần đây, thủy tùng ở quần thể Trấp K’Sơr bị ngập nước sâu nên nhiều cây này đang có hiện tượng vàng lá, rụng lá”.
Chú trọng bảo tồn, phát triển
Ngoài bảo vệ nghiêm ngặt 2 quần thể tự nhiên Ea Ral và Trấp K’Sơr, Ban quản lý khu bảo tồn loài sinh cảnh - Thông nước Đắk Lắk hiện còn thuê các hộ dân chăm nuôi 3 cây thủy tùng nằm rải rác trong vườn của người dân. Kết quả ban đầu cho thấy, cả 3 cây này đều sinh trưởng và phát triển khá tốt. Ông Vũ Hồng Việt (một người dân được giao bảo vệ 2 cây thủy tùng), cho biết: “Cả 2 cây thủy tùng tôi chăm nuôi đang phát triển rất tốt trong môi trường nước vừa đủ, có tầng thảm mục dày và tích tụ. Hiện tại, 2 cây mẹ này đã sinh sản rất nhiều cây con bằng hình thức tái sinh chồi trên rễ thở, chất lượng các cây con khá tốt, có bộ rễ khỏe”.
Theo ông Trần Xuân Phước, để bảo tồn loài thực vật quý hiếm này, Ban quản lý phối hợp với Viện Khoa học kỹ thuật Nông Lâm Nghiệp Tây Nguyên tìm nhiều phương pháp nhân giống. Trong đó, phương pháp bước đầu cho hiệu quả cao là “ghép” nhánh của thủy tùng vào gốc cây bụt mọc (cùng họ với thủy tùng). “Năm 2012, chúng tôi đưa gần 300 cây thủy tùng ghép trồng thử nghiệm tại 2 quần thể Ea Ral và Trấp K’Sơr. Tuy nhiên, kết quả đến nay không được như mong đợi, các cây này phát triển rất chậm, nhiều cây héo dần và đã chết” - ông Phước cho hay.
Được biết, tỉnh Đắk Lắk đã có kế hoạch đầu tư 75,8 tỷ đồng từ nay đến năm 2020 để quy hoạch bảo tồn, phát triển bền vừng khu bảo tồn loài và sinh cảnh cây thủy tùng tại quần thể Ea Ral, Trấp K’Sơr và Cư Né (huyện Krông Búk). Theo đó, quy mô quy hoạch khu bảo tồn này có tổng diện tích tự nhiên trên 128,5 ha, bao gồm các phân khu chức năng như: phân khu bảo vệ nghiêm ngặt, phân khu phục hồi sinh thái, vùng đệm, đập nước, đầu tư nhân giống… Với nguồn vốn trên, tỉnh sẽ hướng đến mục tiêu thực hiện quản lý, bảo tồn có hiệu quả, phát triển được các giải pháp bảo tồn cá thể, quần thể cây thuỷ tùng; thiết lập hệ thống quản lý, bảo vệ, giám sát, bảo tồn hướng đến bền vững phục vụ tốt cho công tác nghiên cứu khoa học, bảo tồn nguồn gen quý, hiếm; nâng cao năng lực và giáo dục môi trường./.
Bài & ảnh: Lê Phước
