Chuyện giữ rừng của người Mông Nà Hẩu

Thanh Ngà | 27/02/2023, 11:25

Với Người Mông của xã Nà Hẩu, huyện Văn Yên (Yên Bái), rừng được coi là nguồn sống, là sinh kế, là mái nhà chở che và cũng là chỗ dựa tinh thần cho 484 hộ, 2.490 con người.

Rừng là “thần hộ mệnh” bảo vệ thôn bản

Người Mông tin rằng thần rừng chính là thần hộ mệnh bảo vệ thôn bản, giúp cho mùa màng tươi tốt, tránh được mọi thiên tai dịch bệnh. Chính vì vậy, những tục lệ, hương ước, tín ngưỡng thờ thần rừng như sợi dây tâm linh nối tiếp từ thế hệ này sang thế hệ khác. Với họ rừng không chỉ là vật chất, là tài nguyên, là môi trường mà rừng cũng chính là cội nguồn của văn hoá.

z4120918048652_4a31f9681edcb578c57fa1de716033d6.jpg
Lễ cúng rừng được tổ chức vào ngày cuối cùng của tháng Giêng hàng năm

Người Mông quan niệm rừng là cha, đất là mẹ khi sống đất là của ta, rừng nuôi sống, khi chết ta là của đất, rừng chôn cất.  Quan niệm sinh ra từ rừng và khi chết tất cả lại chở về với rừng đã trở thành niềm tin, tín ngưỡng trong tâm thức của đồng bào nơi đây. Từ đó, rừng trở thành mảnh đất thiêng nơi có các vị thần linh cai quản, bảo vệ cho dân làng và là nơi diễn ra lễ cúng rừng để cầu phúc, tạ ơn, ăn thề theo luật tục và quy ước của thôn bản.

Đã thành thông lệ, cứ vào ngày cuối cùng của tháng Giêng hàng năm, đồng bào dân tộc Mông xã Nà Hẩu tổ chức Lễ hội cúng rừng hay còn gọi là “Tết rừng”, một nghi lễ truyền thống lớn nhất và có ý nghĩa quan trọng nhất trong năm đối với người dân nơi đây. Thông qua Lễ hội Tết rừng, đồng bào dân tộc Mông cầu mong thần rừng sẽ mang lại cuộc sống ấm no cho dân bản.

z4120895446334_c7194dff2bcb34b543643a79e534ca9c.jpg

Rừng được coi là thần hộ mệnh bảo vệ thôn, bản

Lễ hội cúng rừng hay còn gọi là “Tết rừng” của đồng bào dân tộc Mông Nà Hẩu được mở đầu bằng phần rước lễ vật lên khu rừng cấm. Nghi thức độc đáo, trang nghiêm của buổi lễ được diễn ra ở cửa rừng, dưới gốc cây cổ thụ. Lễ vật để dâng cúng Thần rừng gồm một cặp gà trống - mái, một con lợn đen, rượu, hương, giấy bản…

Đến giờ lành, Thầy cúng của bản kính cẩn dâng hương, gõ mõ bốn phương, 8 hướng và khấn mời Thần rừng về hưởng lễ vật, phù hộ, che chở, ban lộc rừng cho người dân trong xã; cầu cho mưa thuận gió hòa, cây cối tốt tươi, mùa màng bội thu…

Ông Giàng A Quang – Bí thư chi bộ thôn Trung Tâm xã Nà Hẩu, huyện Văn Yên chia sẻ: “Cứ đến tết rừng, chúng tôi rất phấn khởi, mọi người trong thôn cùng nhau dọn dẹp ở khu rừng làm lễ, tại đây tất cả mọi người đều cầu những điều may mắn trong năm mới, mưa thuận gió hòa, cây cối tốt tươi… Đây là truyền thống lâu đời của người Mông chúng tôi.”

Cuối buổi lễ cả bản ở lại chia sẻ, góp ý cùng nhau thông qua các quy ước, hương ước bảo vệ rừng. Đặc biệt, thầy mo, trưởng bản người có uy tín trong bản sẽ dăn dạy các thế hệ con cháu có ý thức hơn trong công tác quản lý và bảo vệ rừng.

Rừng được bảo vệ hiệu quả

Nà Hẩu là xã đặc biệt khó khăn nằm trong vùng lõi của Khu Bảo tồn thiên nhiên Nà Hẩu. Khu bảo tồn thiên nhiên Nà Hẩu với tổng diện tích tự nhiên hơn 16.000 ha, nằm trên địa bàn 4 xã: Nà Hẩu, Đại Sơn, Mỏ Vàng và Phong Dụ Thượng, huyện Văn Yên, tỉnh Yên Bái.

z4120895701917_b29ee0d3e635b7a1d1fe8ed7a3e36b0b.jpg
Với nét văn hoá đó rừng nơi đây được bảo vệ rất tốt

Nơi đây có hệ sinh thái rừng tự nhiên phong phú, đa dạng, mang tính điển hình của vùng núi phía Bắc Việt Nam cùng nhiều loài động, thực vật quý hiếm như cây chò nâu, dổi, trám, de, lát hoa, pơ mu... Khu bảo tồn này cũng là nơi sinh sống của khoảng 72 loài thú, 240 loài chim, gần 50 loài bò sát, trong đó có nhiều loài trong Sách Đỏ Việt Nam và thế giới như sơn dương, gấu, vượn đen tuyền, voọc xám, rùa đầu to, kỳ đà hoa, chim hồng hoàng…

Với niềm tin bảo vệ rừng, rừng sẽ bao bọc, chở che cho dân bản mà hàng trăm năm qua việc giữ rừng. Đặc biệt, những khu rừng thiêng của người Mông đã được đưa vào hương ước của đồng bào nơi đây.

Chị Sổng Thị Dung – Thôn Trung tâm, xã Nà Hẩu chia sẻ: “Người dân trong thôn sẽ không ai được lên rừng hái rau, lấy củi, bẻ măng sau 3 ngày diễn ra lễ cúng rừng. Ai cũng sợ lên rừng vào những ngày đó sẽ khiến thần rừng tức giận và mình không gặp may trong năm, nên không ai dám lên rừng vào những ngày đó”.

z4120895691416_11a18235f22cead7ef9d7cf9b16eb34b.jpg
Khu bảo tồn thiên nhiên Nà Hẩu vẫn giữ được rừng nguyên sinh, vẻ hoang sơ

Theo hương ước đó, rừng thiêng là nơi không ai được xâm phạm đến không được vào chặt phá và làm những điều không được làm. Tất cả sự vô tình hay cố ý được xem như vi phạm luật tục. Tính nghiêm trọng của sự vi phạm được thực hiện ở hình thức xử phạt như: nộp trâu, dê, lợn, gà, xôi và rượu…Nhờ vậy, đến nay hầu như những cánh rừng thiêng, rừng tâm linh đều được các thôn bản trong xã gìn giữ và bảo vệ rất hiệu quả.

Ông Kiều Tư Giang – Chi cục trưởng Chi cục Kiểm lâm tỉnh Yên Bái cho rằng: Lễ cúng rừng đã gắn với những quy định bảo vệ rừng, trở thành ngày hội văn hóa độc đáo của người Mông xã Nà Hẩu từ nhiều năm nay. Điều đặc biệt, lễ cúng rừng không chỉ thể hiện ý thức tôn trọng, bảo vệ rừng còn được xem như một cuộc họp tổng kết năm về công tác bảo vệ rừng của cả thôn, bản. Lễ hội cúng rừng không những có giá trị sâu sắc về tinh thần mà còn khẳng định vai trò, vị trí của cộng đồng gắn với thiên nhiên. Hòa đồng cùng thiên nhiên, tôn trọng, bảo vệ thiên nhiên, coi rừng là cuộc sống, gắn bó với rừng, bảo vệ rừng đã trở thành ý thức chung của cộng đồng người Mông Nà Hẩu.

“Mỗi khu rừng thiêng được người dân bảo vệ chăm sóc không những mang lại giá trị vật chất, tinh thần cho cộng đồng làng bản mà còn góp phần bảo vệ, phát triển môi trường sinh thái chung. Từ luật tục cúng rừng luôn được duy trì tổ chức hàng năm, nhờ đó mà rừng ở Nà Hẩu không bị xâm hại và vẫn giữ được rừng nguyên sinh, vẻ hoang sơ”, ông Kiều Tư Giang nói.

Bài liên quan
  • Văn Yên (Yên Bái): Đồng bào công giáo tích cực hiến đất làm đường
    (TN&MT) - Hưởng ứng phong trào hiến đất làm đường giao thông gắn với chương trình mục tiêu quốc gia xây dựng nông thôn mới giai đoạn 2021- 2025. Đồng bào công giáo xã An Thịnh, huyện Văn Yên (Yên Bái) đã tích cực hiến đất, cây cối hoa màu trên đất, phá bỏ, dịch chuyển tường rào chung sức đồng lòng mở rộng các tuyến đường giao thông trên địa bàn xã.

(0) Bình luận
Nổi bật
Bài học đồng lòng - từ khóa của thành công
Cách trung tâm huyện 23,5km, Chiềng Khoa như khối cơ bắp cuộn lên trên cánh tay của Vân Hồ. Nơi đây, ba năm về trước, xã Chiềng Khoa được công nhận xã Nông thôn mới đầu tiên. Đi tìm “điểm sáng” Chiềng Khoa, chúng tôi được nghe rất nhiều về hai chữ “đồng lòng”.
Đừng bỏ lỡ
  • Phú Yên: Tìm giải pháp cho những công trình nước sạch vùng nông thôn, vùng đồng bào DTTS
    (TN&MT) - Phú Yên là một trong số những địa phương chịu ảnh hưởng nặng nề của hạn hán. Người dân nhiều địa phương trong tỉnh, đặc biệt là khu vực miền núi thường xuyên thiếu nước sinh hoạt. Tuy nhiên, nghịch lý là hiện nay hàng chục công trình cấp nước sinh hoạt nông thôn tập trung do Nhà nước đầu tư xây dựng đã bị bỏ hoang từ nhiều năm qua.
  • Nuôi dê thương phẩm giúp nhiều hộ dân đổi đời
    Thời gian qua, việc chia sẻ kinh nghiệm nuôi dê thương phẩm và liên kết trong chăn nuôi, bao tiêu sản phẩm đang từng bước đem lại hiệu quả kinh tế lớn, đồng thời mở ra hướng đi mới cho hàng chục hộ dân ở huyện Yên Thế, tỉnh Bắc Giang. Theo số liệu báo cáo, ước tính tổng đàn Dê thương phẩm của huyện đến hết tháng 6/2023 đạt khoảng 10.000 con.
  • Mường Lát (Thanh Hóa): Cuộc sống mới ở khu tái định cư
    Bản Ón, xã Tam Chung, huyện Mường Lát (Thanh Hóa) có 100% là đồng bào dân tộc Mông sinh sống. Đa số người dân trong bản thuộc diện hộ nghèo và cận nghèo. Phần lớn các hộ dân dựng nhà bên những sườn núi cheo leo, nên luôn phải đối mặt với nguy cơ lũ quét, sạt lở rất cao vào mùa mưa lũ. Nhưng giờ đây người dân trong bản không còn phải nơm nớp lo sợ, bởi khu tái định cư do Nhà nước đầu tư khang trang, đồng bào đã và đang bắt tay vào xây dựng cuộc sống mới.
  • Bắc Quang - Hà Giang: Nỗ lực giúp dân xóa nghèo bền vững
    Thực hiện Nghị quyết số 05-NQ/TU, ngày 1/11/2020 của Ban Chấp hành Đảng bộ tỉnh Hà Giang về Chương trình cải tạo vườn tạp, phát triển kinh tế vườn hộ để tạo sinh kế cho người dân, giảm nghèo bền vững giai đoạn 2021 - 2025, huyện Bắc Quang đã chủ động tuyên truyền, xây dựng kế hoạch và triển khai hiệu quả giúp hàng chục hộ dân xóa nghèo và vươn lên khá giả.
  • Sắc xanh xứ đạo xã Phú Sơn
    Bà con giáo xứ tại xã Phú Sơn, thị xã Nghi Sơn (Thanh Hóa) luôn nêu cao phương châm sống “tốt đời đẹp đạo”, tự giác nâng cao ý thức bảo vệ môi trường, giữ gìn vệ sinh đường làng, ngõ xóm.
  • Theo chân cán bộ kiểm lâm “cắm bản”
    (TN&MT) - Dọc theo những con đường đến với xã vùng biên Phiêng Pằn của huyện Mai Sơn (Sơn La), trên những quả đồi bạc màu, hoang hóa ngày nào, đang xanh lên màu xanh của những cánh rừng. Trong thành công ấy, có bóng dáng, sự nỗ lực quên mình của người kiểm lâm viên địa bàn ngày ngày “bám đất, bám rừng”.
  • Cây dược liệu- Cây xóa nghèo bền vững ở các huyện miền Núi
    Cùng với chính sách xóa đói, giảm nghèo của Chính phủ, trong những năm gần đây, Tỉnh ủy, UBND tỉnh Thanh Hóa đã đưa ra nhiều chương trình xóa đói, giảm nghèo cho bà con các huyện miền Núi. Trong những chương trình đó thì phát triển nguồn lực tại chỗ là một trong những thế mạnh của người dân như: Phát triển và bảo vệ rừng, trồng cây lâm nghiệp, nông nghiệp, trồng dược liệu… Nhờ đó, người dân vùng sâu, vùng xa Xứ Thanh đã thoát nghèo bền vững.
  • Lễ cầu mưa của dân tộc Hà Nhì
    (TN&MT) - Hàng năm từ 15/5 - 15/7 (âm lịch) người Hà Nhì ở Mường Nhé (Điện Biên) lại chuẩn bị cho Tết mùa mưa (Dế khù chà – theo tiếng Hà Nhì). Đây là dịp để người Hà Nhì cầu mong cho mưa thuận gió hòa, vụ mùa tốt tươi, con cháu họ được sum vầy hạnh phúc. Ngoài ý nghĩa tín ngưỡng tâm linh thì đó còn là thời điểm họ cảm tạ thần mưa đã dâng nước suối đủ tưới mát cây cối, ruộng đồng, không làm lũ ống, lũ quét... Cảm tạ đất trời đã che chở họ trong cả một năm qua.
  • Người Mạ giữ rừng vì giá trị truyền thống
    (TN&MT) - Nghề giữ rừng tại Vườn Quốc gia Tà Đùng (xã Đắk Som, huyện Đắk G’long) đã mang lại nguồn thu nhập cho các hộ đồng bào dân tộc thiểu số người Mạ từ khoản kinh phí từ dịch vụ môi trường rừng. Với đại đa số các hộ dân tại đây, giữ rừng không chỉ mang lại thu nhập mà còn là trách nhiệm với tổ tiên và các thế hệ mai sau bởi nghề rừng được xem như một nghề truyền thống.
  • Đồng bào Cơ Tu giữ rừng
    (TN&MT) - Ngàn đời nay, đồng bào Cơ Tu ở huyện Tây Giang (Quảng Nam) xem rừng như người Mẹ vĩ đại che chở mang lại sự sống cho dân làng. Chính từ sự ngưỡng vọng, tôn vinh, trân trọng ấy nên người dân Tây Giang luôn yêu quý, bảo vệ rừng.
  • Chính sách cấp nước sạch cho bà con dân tộc thiểu số
    (TN&MT) - Hiện nay, nhiều thôn bản vùng đồng bào dân tộc thiểu số (DTTS) và miền núi, điều kiện cơ sở hạ tầng còn rất khó khăn và thiếu thốn, đặc biệt là thiếu nguồn nước sạch cho sinh hoạt của người dân. Chương trình mục tiêu quốc gia phát triển kinh tế - xã hội vùng đồng bào DTTS và miền núi giai đoạn 2021-2025 đã đưa vấn đề hỗ trợ nước sinh hoạt bao gồm hỗ trợ nước sinh hoạt phân tán và hỗ trợ nước sinh hoạt tập trung là một trong những trọng điểm.
  • Kinh nghiệm giữ rừng của người Tày Lạng Sơn
    Thôn Đông Đằng, xã Bắc Quỳnh (Bắc Sơn, Lạng Sơn) nằm cạnh một rừng nghiến cổ thụ xanh mướt. Bao đời nay, bằng tấm lòng yêu rừng, giữ rừng của người dân nơi đây, hàng trăm gốc nghiến quý giá vẫn giữ nguyên vẹn, sừng sững như minh chứng sống cho những thăng trầm, đổi thay trên vùng đất cách mạng Bắc Sơn.
POWERED BY ONECMS - A PRODUCT OF NEKO