Chợ lùi Sà Phìn

Phóng sự ảnh của: Việt Hải • 06/07/2023 21:45

(TN&MT) - Đi lùi họp chợ ư? Không phải thế. Chỉ là tên gọi độc đáo về một kiểu chợ phiên ở Hà Giang.

Đến Hà Giang, bạn có thể dễ dàng bắt gặp nhiều chợ phiên khác nhau. Chợ thường họp men chân núi, trên một vùng đất bằng hoặc hơi thoải. Chợ phiên thường họp cố định vào thứ Bảy, Chủ nhật hàng tuần. Mặc dù chợ phiên Hà Giang khá nhiều, nhưng chợ Lùi ở Hà Giang thì chỉ có khoảng 8 chợ.

Gọi là chợ lùi bởi vì chợ được họp lùi bớt một ngày trong tuần, ví dụ, nếu tuần này chợ diễn ra vào Chủ nhật thì tuần sau sẽ là thứ Bảy. Cách gọi này mới nghe tưởng là cách đặt tên của đồng bào dân tộc, nhưng nhiều tài liệu mới đây cho biết, "Lùi" là tên do du khách miền xuôi thấy hay nên gán thêm vào tên cho chợ.

Chợ lùi Sà Phìn cũng áp dụng cách tính lùi như thế, tuy nhiên, không ấn định vào thứ Bảy hay Chủ nhật mà họp vào các ngày 5, 11, 17, 23, 29 âm lịch hằng tháng, nhằm ngày Tỵ và ngày Hợi. Chợ trước đây họp ở Cổng Dinh thự nhà họ Vương, huyện Đồng Văn. Chợ mới hiện chuyển ra cạnh Quốc lộ 4C. Cũng vì mới nên chợ chưa sầm uất như chợ cũ.

Vào những ngày có chợ, bà con quanh vùng dậy từ sáng sớm. Tầm 4, 5 giờ sáng, ven những chân núi đã thấy lác đác người đi chợ. Phần lớn họ đi bộ, gùi hàng hóa sau lưng, số người trẻ, thanh niên đi xe máy. Trừ những người chuyên kinh doanh, còn lại, đồng bào xuống chợ, nhà có sản vật gì mang cái đó đi bán. Vì thế, chợ lùi Sà Phìn như một phác thảo đời sống nông nghiệp, sinh hoạt của người dân trong vùng.

Nhưng chợ không chỉ là nơi buôn bán, trao đổi hàng hóa. Xuất phát từ đặc điểm giao thông khó khăn do địa hình, rất nhiều người (nhất là người già, phụ nữ và trẻ nhỏ) hiếm khi có dịp đi ra ngoài gặp gỡ, giao tiếp, vui chơi giải trí; vì vậy, như nhiều chợ phiên vùng cao khác, người dân đi chợ Sà Phìn còn để thỏa mãn nhu cầu hẹn hò, gặp gỡ, giao lưu, chia sẻ tâm tư, tình cảm với bạn bè, người thân sau quãng thời gian tất bật trên nương rẫy. Hoặc đơn giản, đi chỉ để thưởng thức không khí đám đông. Và đôi khi, đi chợ chỉ là để... khoe một bộ váy áo đẹp.

Chợ lùi Sà Phìn và những phiên chợ lùi là đặc sản của vùng cao nguyên đá. Tính đến thời điểm hiện tại, chỉ duy nhất nơi cao nguyên đá Đồng Văn mới là nơi tổ chức những phiên chợ đặc biệt này. Những phiên chợ mang đậm nét văn hóa đặc sắc trong đời sống văn hóa, đồng thời là món ăn tinh thần không thể thiếu của đồng bào các dân tộc Mông, Dao, Lô Lô... sinh sống tại những bản làng khắp vùng cao Hà Giang.