Chạm mùa... bật dậy tiếng xuân

Với đất nước Việt Nam, mỗi mùa mang một vẻ đẹp riêng, nhưng xuân dường như có nét duyên không mùa nào sánh được. Xuân là mùa khởi đầu của một năm, sau những ngày đông âm u lạnh lẽo, đất trời hửng sáng ấm áp. Tính theo lịch ta có Tết cổ truyền mở đầu cho mùa khởi niên cây cối nảy lộc đâm chồi, trăm hoa đua nở, chim hót líu lo. Những mơn mởn, tươi tắn hòa cùng nắng non, gió nhẹ… thiên nhiên hòa với lòng người lâng lâng. Trong cảnh sắc thiên nhiên như thế, ai chẳng hy vọng về những điều tốt đẹp; trước hết, không gì khác là cuộc sống hạnh phúc, yên bình.

Chạm vào mùa xuân, cũng như muôn người, tôi cảm nhận được điệp khúc diệu kỳ của vũ trụ bao la, vừa rất đỗi xa xăm vừa vô cùng gần gũi. Chạm vào mùa xuân, nghe ngân rung trong tâm hồn mình hơi đất khí trời, cái nao nức lặng lẽ của nhựa sống chuyển dịch trong từng thân cây ngọn cỏ, cái dạt dào lấp lánh của dòng sông Giêng, Hai... Với dân tộc Việt Nam, sự hàm ơn bao giờ cũng được coi trọng. Nghĩ rằng, đó là luân lý sống của dân tộc này. Ta biết ơn trời đất, núi sông, biển đảo...; biết ơn tổ tiên ông cha đã khai mở dựng xây, gìn giữ giang sơn này; biết ơn những cống hiến hi sinh lừng danh và vô danh của bao nhiêu thế hệ; biết ơn những gì ta đã có, đang có và sẽ có... Sự biết ơn được coi là phẩm tính của người Việt Nam, thật gần gũi với những gì Phật dạy: Hãy sống trong thế giới biết ơn. Một câu thơ cổ tôi nhớ đã diễn đạt rất hay về điều đó: Mộc xuất thiên chi do hữu bản/ Thủy lưu vạn phái tố tòng nguyên (Cây nẩy ngàn cành nhờ có gốc/ Muôn vạn dòng nước đều phải có nguồn).

Tết Việt, từ muôn đời nay vẫn mang trong nó sự tri ân giản dị. Đằng sau nén hương, ly rượu, chén trà, hoa trái, mâm cỗ dâng cúng trời đất, tổ tiên ông bà và những người đã khuất chứa đựng một ý nghĩa nhân sinh trong sáng, lành mạnh và cũng rất thiêng liêng. Sự thiêng liêng không xa vời, trừu tượng mà dường như đã ẩn sâu vào cảm nhận của mỗi người con đất Việt. Nói tới tổ tiên ông bà là nói tới nguồn cội tựa như cây có gốc rễ, sông có nguồn mạch vậy. Với dân ta, Tết không chỉ để mừng đón năm mới mà còn là sự nhớ lại, khắc ghi những ai đã cho mình cuộc sống. Tết ta chứa đựng trong nó những mạch vỉa văn hóa truyền thống riêng biệt, độc đáo. Đơn cử như chiếc bánh chưng bánh dày, mâm ngũ quả cũng mang trong đó thế giới quan hồn nhiên và nhân sinh quan sâu sắc của người Việt.

Trời - đất - con người muôn thuở gắn kết vững bền; ứng xử đúng mực với thiên nhiên là lựa chọn sáng suốt nhất của nhân loại. Con người sẽ lãnh đủ hiểm họa khi đối xử thô bạo với thiên nhiên. Những gì đang xảy ra, sẽ xảy ra là minh chứng rõ ràng cho điều đó. Không còn nghi ngờ gì nữa, xanh là màu chủ đạo của tương lai. Đã đến lúc phải nói rằng, cuộc sống trên Trái đất chỉ tồn tại và phát triển bền vững khi xanh hóa trở thành xu hướng tất yếu của các nền kinh tế, của thiên nhiên, môi trường. Chuyện chẳng còn xa xôi nữa và cũng không phải của riêng ai khi sự biến đổi khí hậu đang hiển hiện từng ngày. Trái đất nóng lên. Bão mưa, hạn hán bất thường. Cộng thêm, xung đột chiến tranh và dịch bệnh. Loài người đứng trước nhiều thách thức không hề bé nhỏ và đơn giản, trong đó thách thức số 1 thuộc về môi trường sống. Hiệu ứng nhà kính, lỗ thủng ô-dôn, băng tan, nước biển dâng, môi trường nhiễm bẩn… chuyện thường ngày của địa cầu. Giật mình khi biết rằng lượng CO2 từ nhiên liệu hóa thạch đã đạt ngưỡng kỷ lục trong năm 2022. Những hồi chuông đã lần lượt gióng lên, không chỉ là cảnh báo, mà đã là báo động!

Tranh: Nguyễn Quang Trung

Lại nghĩ tới cái bánh chưng xanh của người Việt. Trời tròn đất vuông là sự hình dung không chuẩn xác về ngôi nhà chung của nhân loại nhưng màu xanh của chiếc lá gói bánh sao gần vậy với khát vọng được sống trong một thế giới xanh. Cái thế giới ấy thơm thảo tựa những hạt nếp trắng ngần ấp ủ nhân bánh (đỗ, thịt...) như Trái đất bao bọc tài nguyên quý báu trong lòng mình.

Thịt mỡ, dưa hành, câu đối đỏ/ Cây nêu, tràng pháo, bánh chưng xanh. Từ Tết ta, lại nghĩ tới cái bánh chưng xanh của người Việt. Trời tròn đất vuông là sự hình dung không chuẩn xác về ngôi nhà chung của nhân loại nhưng màu xanh của chiếc lá gói bánh sao gần vậy với khát vọng được sống trong một thế giới xanh. Cái thế giới ấy thơm thảo tựa những hạt nếp trắng ngần ấp ủ nhân bánh (đỗ, thịt…) như Trái đất bao bọc tài nguyên quý báu trong lòng mình. Có một ý nghĩ vui vui thế này, nếu có dịp nào đó Việt Nam được đăng cai một hội nghị thế giới về khí hậu, ta hãy chọn chiếc bánh chưng xanh làm biểu tượng. Khi ta lý giải ngọn nguồn chắc bạn bè thú vị lắm đấy. Bánh chưng xanh Việt Nam trở thành hình tượng đẹp cho nơi loài người cư trú. Như thế, cổ tích trở thành câu chuyện của hôm nay, chiếc bánh chưng xanh vượt qua ý nghĩa hiếu lễ để can dự vào vấn đề nóng bỏng của thời đại: khí hậu Trái đất.

Khi những bờ lau trổ cờ trắng xóa phơ phất trong gió lạnh, dân tôi bảo thế là đã qua mùa bão rồi. Ở thời nào cũng vậy, con người trong chặng sống của mình đều phải Trông trời, trông đất, trông mây/ Trông mưa, trông nắng, trông ngày, trông đêm (Ca dao). Ai mà chẳng mong mưa thuận, gió hòa. Mấy năm nay, thời tiết đến lạ, hết hạn cục bộ, hạn tràn lan lại tới bão, siêu bão nối nhau dày đặc. Kèm theo bão là mưa to, mưa rất to. Lũ quét, lũ ống xảy ra cả ở những thành phố lớn. Rồi, núi lở, núi trôi… Sự bình yên cuộc sống phụ thuộc rất nhiều vào sự thuận hòa của thiên nhiên. Thiên nhiên bất ổn là nguyên nhân lớn nhất làm cho con người bất an. Mùa bão thường qua khi những đợt gió lạnh từ phương bắc tràn về. Theo dòng chuyển động của thời gian thì mùa xuân lại về. Ai hát, ai đang hát đấy nhỉ, Em ơi mùa xuân đến rồi đó. Thắm đỏ ngàn hoa sắc mặt trời. Nghe không gian mênh mông trong lời ca yêu thương đến với muôn người. Đến với muôn đời… Mùa xuân, cái không gian tươi mới làm cho ta vợi đi những nỗi âu lo và vun thêm nhiều hy vọng sáng đẹp về ngày mai. Chiều cuối cùng của năm cũ tính theo nguyệt lịch, đêm trừ tịch lây phây mưa bụi, phút giao thừa bâng khuâng, đến rồi nguyên đán, tâm hồn ta chạm khẽ vào mùa khởi niên và tiếng xuân dìu dặt rung bật lên. Ngân nga bao cung bậc yêu thương trong những gì quen thuộc nhất. Tiếng xuân hay tiếng non sông yêu dấu đang bay lên trong bản giao hưởng mang tên Việt Nam. Giai điệu của hy vọng. Tổ quốc từng đi qua những năm tháng chiến tranh khốc liệt và bi tráng. Tổ quốc từng đi qua những năm tháng bão giông dữ dội. Tổ quốc từng đi qua những năm tháng đại dịch chênh vênh. Chúng ta đang vững bước, vẫn vững bước cùng những tin yêu không dễ gì dập tắt nổi. Tin yêu có nguồn mạch từ xa xưa, được bồi đắp thêm bởi hiện tại và được chắp cánh từ mùa xuân hy vọng. Có hy vọng phải trả giá cực đắt, nhưng không vì thế mà con người không hy vọng.